385-414

Orality, vernacular religion and latent mythologies : The case of St Barbara and St. Nicolas's cult in Lipsi, Greece

• Παπαχριστοφόρου, Μαριλένα

Η παρούσα εργασία αναφέρεται στο εθνογραφικό παράδειγμα του τριήμερου εορτασμού των αγίων Βαρβάρας - Σάββα - Νικολάου, στους Λειψούς Δωδεκανήσου, μέσα από την ανάδειξη μίας σειράς αναλογιών μεταξύ τελετουργικών εθιμικών πρακτικών και προφορικής αφήγησης. Υποστηρίζεται ότι αυτές οι αναλογίες, οι οποίες συνδέονται με την πίστη στους συγκεκριμένους αγίους της ορθόδοξης εκκλησίας, υποθάλπουν συμπληρωματικούς συμβολισμούς και εντάσσονται σ'ένα ευρύτερο μυθολογικό σύστημα

• Arts

• Λαογραφία

Λαϊκή λατρεία, προφορική παράδοση, μύθος, αφηγηματικότητα, παροιμιακός λόγος, αγία Βαρβάρα, άγιος Νικόλαος, νεκροί, τελετουργία, διατροφή, σιτάρι, κύκλος της ζωής, κύκλος του χρόνου, Δωδεκάνησα, Λειψοί

1. Αικατερινίδης Γεώργιος, 2002, «Τ' Αγιονικολοβάρβαρα», Η Καθημερινή. Επτά Ημέρες, τόμος ΜΖ', «Οι 12 Μήνες: Χειμώνας», σ. 44-47.Alexiou Margaret, 2008, Ο τελετουργικός θρήνος στην ελληνική παράδοση, επιμ. Αναθεώρησης και μτφ. Δ. Ν. Γιατρομανωλάκης & Π.Α. Ροϊλός, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα (αναθεωρημένη μορφή της αγγλικής έκδοσης: The Ritual Lament in Greek Tradition, Cambridge University Press 1974).Angélopoulou Anna, 1988, « Muscambre, fils de l'inceste », L'Homme 105, XXVIII, σ. 49-63.Βασιλόπουλος Χαράλαμπος Δ. (αρχιμανδρίτης), 2000, Η Αγία Βαρβάρα, Εκδόσεις Ορθοδόξου Τύπου, Αθήναι.Belmont Nicole, 1979 , « Superstition et religion populaire dans les sociétés occidentales », La Fonction symbolique (éds: M. Izard & P. Smith), Gallimard, Παρίσι, σ. 53-70.—, 1993, « Conte merveilleux et mythe latent », Ethnologie Française 23 (74-81).Βολανάκης Ιωάννης, 2002, Ιστορία και Μνημεία των Λειψών Δωδεκανήσου, εκδόσεις Δήμου Λειψών, Λειψοί.Boyer Pascal, 1990, Tradition as Truth and Communication. A cognitive description of traditional discourse. Cambridge University Press, Κέιμπριτζ.Δρελλιώση-Ηρακλείδου Αναστασία, 2003, «Λειψία. Το νησί των Λειψών κατά την αρχαιότητα » (περίληψη αδημοσίευτης ανακοίνωσης), IF' Πολιτιστικό Συμπόσιο Λειψών: εισηγητές, περιλήψεις εισηγήσεων, βιογραφικά σημειώματα, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, Λειψοί.Durkheim Emile, 2007, Les Formes élémentaires de la vie religieuse, CNRS éditions, Παρίσι (Ρ έκδοση: 1912).Farnell Lewis Richard, 1977, The Cults of the Greek States, Caratzas brothers Publishers, 5 τόμοι, Νέα Υόρκη. 2ος τόμος, σ. 501-519 και 549-557.Goody Jack, 1961, "Religion and Ritual: the Definitional Problem", The British Journal of Sociology, vol. 12, no 2, σ. 142-164.Grimal Pierre, 1951, Dictionnaire de la Mythologie Grecque et Romaine, P.U.F., Παρίσι.Ήμελλος Στέφανος, 1959, «Δημώδεις παραδόσεις εκ Νάξου», Επετηρίς του Λαογραφικού Αρχείου ΙΑ'-ΙΒ' (1958-1959), σ. 200-228.—, 1968, Η περί πειρατών λαϊκή παράδοσις, διατριβή επί διδακτορία, Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, αριθμ. 52, Αθήνα.Iles Johnston Sarah, 1999, «Η μαγεία και οι νεκροί στην κλασική Ελλάδα», Αρχαιολογία & Τέχνες, 70, σ. 16-21.Καραμανές Ευάγγελος, 2010, «Ο Άγιος Νικόλαος στον λαϊκό βίο και πολιτισμό», Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Υπάτης (Πηγές Αγιασμού και Πολιτισμού, 11), Έκδοσις Ιεράς Μητροπόλεως Φθιώτιδος, Λαμία, σ. 44-57.Κυριακίδης Στ., 1910, «Δεισιδαιμονίαι και δεισιδαίμονες συνήθεια (εκ Γκιουμουλτζίνας της Θράκης)», Λαογραφία Β', σ. 405-432.Lévi-Strauss Claude, 1973, « Mythologie et Rituel », Anthropologie Structurale deux (137-315), Pion, Παρίσι.Liddel - Scott - Κωνσταντινίδου, Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, τόμος II, Σιδερής, Αθήνα.Λουκάτος Δημήτριος, 1985, Συμπληρωματικά του χειμώνα και της άνοιξης, Φιλιππότης, Αθήνα. —, 1995, Τα φθινοπωρινά, Φιλιππότης, Αθήνα.Μέγας Γεώργιος Α., 1988, Ελληνικές Γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας, Οδυσσέας, Αθήνα (1η έκδοση: 1956).Παπαχριστοδούλου Ιωάννης & Δρελιώση Αναστασία, 2003, «Τα Ιωνικά νησιά της Βόρειας Δωδεκανήσου στην Αρχαιότητα», 1Γ' Πολιτιστικό Συμπόσιο Λειψών: εισηγητές, περιλήψεις εισηγήσεων, βιογραφικά σημειώματα, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, Λειψοί.Papachristophorou Marilena, 2002, Sommeils et Veilles dans le conte merveilleux grec. Folklore Fellows' Communications 279, Suomalainen Tiedeakatemia, Ελσίνκι.—, 2006, « Légendes et lieux en partage: Le cas d'une petite communauté insulaire en Grèce », Fabula 47, nos Vi, σ. 33-43.—, 2007, « Des farces aux récits 'facétieux' - Ou de la transformation de bons vivants en personnages légendaires », Classer les récits : théories et pratiques, (επιμ. Aboubakr Chraibi), L'Harmattan, Παρίσι, σ. 401-427.—, 2008, "Traces of old legends in a modern local tradition: preliminary considerations on a Greek insular community", Folklore. Electronic Journal of Folklore, n° 40 (Folk Narrative Theories and Contemporary Practices): 73-86, http://www.foklore.ee/folklore/vol40/greece.pdf—, 2013, Myth, representation, and identity: an ethnography of memory in Lipsi, Greece, Palgrave-Macmillan, Νέα Υόρκη.Παπαχριστοφόρου Μαριλένα, 2008, «Αφηγηματικότητα, χώρος, σύμβολα: συνομιλώντας μ' ένα νησιωτικό τοπίο», Ανθρωπολογία και Συμβολισμός στην Ελλάδα (επιμ. Ε. Αλεξάκης, Μ. Βραχιονίδου, Α. Οικονόμου), ΕΛ.ΕΤ.Ε., Αθήνα, σ. 283-307.—, 2013, Μύθος, Λατρεία, Ταυτότητες- «στο νησί της Καλυψώς», Παπαζήσης, Αθήνα.Πολυμέρου-Καμηλάκη Αικατερίνη, 2007, «Η προσωποποίηση ασθενειών. Φόβος, πανικός και αντιμετώπιση τους», Αρχαιολογία και Τέχνες, τεύχος 104 (Σεπτέμβριος 2007), σ. 36-44.Seraïdari Katerina, 2005, « Mourir et renaître en Grèce : quand les femmes cuisinent les kolliva », Terrain, n° 45, σ. 153-166.Σκουτέρη-Διδασκάλου Ελεονώρα, 1993, «Διήγησις έρωτος ανόμου και νομίμου. Το παραμύθι για το κορίτσι που ο πατέρας του ήθελε να το πάρει (ΑΤ510Β)», Εθνολογία 2, σ. 201-244.Spyridakis Georgios, 1974, « Sur la formation des versions grecques du conte AaTh 611 en relation avec les récits légendaires de saint Nicolas », Επετηρίς της Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, ΜΑ' (1974), σ. 77-87.Σταμούλη-Σαραντή Ελπινίκη, 1950, «Προλήψεις και Δεισιδαιμονίες της Θράκης», Λαογραφία ΙΓ',σ. 99-114.Tardieu Michel, 1999, « Hécate. Dans l'ésoterisme grec », Dictionnaire des Mythologies (επιμ. Yves Bonnefoy), 2 τόμοι, Flammarion, Παρίσι. 1ος τόμος, σ. 933-935.Turner Victor, 2008, The Ritual Process. Structure and Anti-Structure, Aldine Transaction – A Division of Transaction Publishers, New Brunswick & Λονδίνο (1η έκδοση: 1969).Van Gennep Arnold, 1981, Les Rites de passage, Picard, Paris (1η έκδοση: 1909).Ψυχογιός Ντίνος, 1950, «Ηλειώτνκα παιδοκόμια», Λαογραφία W, σ. 340-346.Ψυχογιού Ελένη, 2008, «Μαυρηγή» και Ελένη: τελετουργίες θανάτου και αναγέννησης. Χθόνια μυθολογία, νεκρικά δρώμενα και μοιρολόγια στη σύγχρονη Ελλάδα, Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, αρ. 24, Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα.Gazettas Angelos, 2009, «Θάνατος -Ανάσταση -Αθανασία» <http://www.synaxaristis.googlepages.com/θαvατoσ-αvασταση-αθαvασια>, τελευταία πρόσβαση στις 11/07/2014.