111-135

Περιφερειακές διαστάσεις της οικονομικής ανάπτυξης στη Γαλλία : διαπιστώσεις και προοπτικές

• Leborgne, Daniele

Ο μόνος δρόμος για το ξεπέρασμα της κρίσης φαίνεται να είναι ο εκσυγχρονισμός του παραγωγικού μηχανισμού με την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Αλλά η προωθημένη τεχνολογία δεν εξασφαλίζει από μόνη της μια έντονη ανταγωνιστικότητα* έχει ιδιαίτερη σημασία, ανάμεσα στ' άλλα, και το ζήτημα της ταχύτητας και της αποτελεσματικότητας της διάχυσης της τεχνολογικής προόδου. Οι προοπτικές που ανοίχτηκαν από τις 10 Μαίου 1981, με τη μεταρρύθμιση του προγραμματισμού, τους νόμους για την αποκέντρωση, την επέκταση του δημόσιου τομέα, τα νέα δικαιώματα των εργαζομένων, το νόμο για την επαγγελματική ισότητα ανδρών και γυναικών, κλπ., βάζουν σε νέους όρους τα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά και διοικητικά ζητήματα στη Γαλλία. Το να βρεθεί μια διέξοδος στην κρίση του φορντισμού επιβάλλει να ξανασκεφτεί κανείς πάνω στα ζητήματα που αφορούν το καθεστώς συσσώρευσης, την επάρκεια των προτύπων παραγωγής και των προτύπων κατανάλωσης, και τις νέες κοινωνικές σχέσεις που θα αποτελέσουν τον κινητήρα και το στήριγμα μιας νέας συνοχής• συνοχής που δεν γεννιέται βέβαια με μια κυβερνητική απόφαση, αλλά γίνεται εμπειρία και στο τοπικό χωρικό επίπεδο. ' Ετσι, τεχνολογία και αποκέντρωση είναι μαζί οι δύο βάσεις για την έξοδο από την κρίση. Με δεδομένες τις υπάρχουσες δια-περιφερειακές σχέσεις, τι είναι αυτό που επιβάλλει η καπιταλιστική διαίρεση εργασίας και ποιες είναι οι προοπτικές για τους τοπικούς μετασχηματισμούς; 1. Οργάνωση εργασίας, τεχνολογία και εξέλιξη των περιφερειών Η προβληματική της προσέγγισης συσχετίζει τους νόμους της διαίρεσης εργασίας με την άνιση ανάπτυξη των περιφερειών ή χωρών. Οι κύριες τάσεις, κάτω από το καθεστώς εντατικής συσσώρευσης του φορντισμού, είναι: α) ο χωρισμός τριών λειτουργιών στο εσωτερικό της παραγωγικής διαδικασίας (σύλληψη του μηχανικού μέρους - ειδικευμένη επεξεργασία και κατασκευή - συναρμολόγηση) έχει συνέπεια την αποσύνθεση της παραγωγικής διαδικασίας σε περιφερειακές (ή εθνικές) αγορές εργασίας σύμφωνα με το κύκλωμα του κλάδου, β) η έντονη αύξηση των τριτογενών δραστηριοτήτων επιβάλλεται από την ανάγκη ύπαρξης ενός τομέα ειδικευμένου στη διευρυμένη αναπαραγωγή της καπιταλιστικής ανάπτυξης (διοίκηση, υγεία, εκπαίδευση), ενός τομέα που προκύπτει από την κοινωνική διαίρεση εργασίας (τράπεζες και υπηρεσίες που προσφέρονται στις επιχειρήσεις) και, τέλος, ενός τομέα που προκύπτει από την εσωτερική βιομηχανική διαίρεση εργασίας (αυτονόμηση των διανοητικών λειτουργιών μέσα στις βιομηχανικές επιχειρήσεις), γ) νέες τεχνολογικές μεταβολές προκαλούνται από την πρόσφατη εισαγωγή της μικρο-ηλεκτρονικής και της πληροφορικής στη βιομηχανία και τον τριτογενή. Οι τύποι περιφερειών στη Γαλλία, όπως έχουν αναλυθεί από τον Α. Lipietz, σε μια προηγούμενη της κρίσης φάση, δέχονται τώρα τις νέες τάσεις του «μετα-φορντισμού». Η χωρική πόλωση, μετασχηματίζεται και ενισχύεται. Αν, με ποσοτικούς όρους, σημειώνεται κάποια τάση ισορρόπησης στη δομή των περιφερειακών δραστηριοτήτων, αντίθετα, με ποιοτικούς όρους, η διαφοροποίηση βαθαίνει, Η ανάλυση των επιπτώσεων της εισαγωγής της πληροφορικής και της ηλεκτρονικής το επιβεβαιώνει. Το παράδειγμα της εφαρμογής της μικροηλεκτρονικής στις εργαλειομηχανές δείχνει αυτές τις επιπτώσεις, που φτάνουν μέχρι τις ειδικότητες των εργαζομένων και τη διαφοροποίηση του ρόλου των μεγάλων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ποια θα είναι η βαρύτητα αυτών των τάσεων; 2. Αποκέντρωση και τεχνολογία Ο αποκεντρωτικός προγραμματισμός εμφανίζεται σαν μέσο για την διευκόλυνση της διάχυσης των νέων τεχνολογιών και την εγκαθίδρυση ενός συστήματος μόρφωσης που το καθεστώς συσώρευσης του φορντισμού είχε σοβαρά διαλύσει σ' όλες τις περιοχές της Γαλλίας. Οι επιλογές της βιομηχανικής πολιτικής, σ' αυτό το καθεστώς συσσώρευσης, είχαν αγνοήσει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στρέφονταν στην ενίσχυση των μεγάλων επιχειρήσεων. Έτσι στη Γαλλία του 1983, οι τεχνολογικές αλλαγές και οι αυτοματοποιημένοι εξοπλισμοί δεν έχουν διαχυθεί στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η νέα επιλογή της βιομηχανικής πολιτικής του 1981 είναι η ανάπτυξη της ηλεκτρονικής και η επιτάχυνση του εκσυγχρονισμού των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Παράλληλα, αναπτύσσονται και επιχειρήματα υπέρ της αποκέντρωσης των αποφάσεων, όσον αφορά τα οικονομικά θέματα, στις τοπικές κοινότητες, που συνιστούν μια νέα «ποιοτική» αντίληψη για τη χωροταξία. Ένα βασικό ζήτημα για το δημοκρατικό διάλογο είναι ο ρόλος της οικονομικής και κοινωνικής πληροφόρησης. Η σημασία της είναι κεντρική τόσο για τη σχέση εργαζομένων- επιχειρήσεων όσο και για τις τοπικές κοινότητες. Υπάρχουν όμως σημαντικά κενά. Η εισαγωγή της πληροφορικής στο σύστημα πληροφόρησης, με τις τράπεζες στοιχείων που ελέγχονται από τον ιδιωτικό τομέα, κρύβει ορισμένους κινδύνους. Στο επίπεδο του προγραμματισμού και της αποκέντρωσης, δύο τύποι συμβολαίου του προγράμματος πρόκειται να υπογραφούν: ανάμεσα στο Κράτος και τις δημόσιες επιχειρήσεις (ο δημόσιος τομέας να έχει σαν κινητήριο ρόλο στο μετασχηματισμό του παραγωγικού μηχανισμού) και ανάμεσα στο Κράτος και τις περιφέρειες (οι περιφέρειες να επεξεργαστούν περιφερειακά προγράμματα σύμφωνα με τις εθνικές προτεραιότητες). Παράλληλα, η αποκέντρωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης θα επιτρέψει μικροπρόθεσμα την εξομάλυνση των προβλημάτων επάρκειας της προσφοράς εργασίας σύμφωνα με τις ανάγκες των επιχειρήσεων. Τι πρέπει να γίνει όμως μακροπρόθεσμα; Τέλος, και οι τοπικές πρωτοβουλίες, όπως εκδηλώνονται μέσα από τις τοπικές οργανώσεις, στρέφονται προς την κατεύθυνση των προγραμμάτων νέων τεχνολογιών στο τρίπτυχο παραγωγή/εκπαίδευση/έρευνα. Πολλά είναι τα ανοιχτά ερωτήματα. Ποια τελικά μπορεί να είναι τα περιθώρια αυτονομίας της τοπικής ανάπτυξης απέναντι στις τάσεις βαθέματος των περιφερειακών ανισοτήτων, αλλά και στις νέες τάσεις του «μετα-φορντισμού»; Ορισμένοι βλέπουν, σε μια περίοδο κρίσης και συγκρούσεων, την ανάθεση της διαχείρισης της κρίσης στις τοπικές κοινότητες. Άλλοι βλέπουν ότι νέοι τρόποι παραγωγής και κατανάλωσης θα εμφανιστούν στο τοπικό επίπεδο και από εδώ θα προκύψει ένα νέο μοντέλο συνεκτικής ανάπτυξης...

• Sociology

• Κοινωνικές επιστήμες

*Η περίληψη του άρθρου έγινε από την Ελένη Ανδρικοπούλου

1. Cahiers Français (1983) «Le travail ouvrier», n° 209, Documentation Française.Chevalier J., N. Rouzier (1983) «La Filière Electronique et les Initiatives Locales en matière d' Actions Industrielles et de Politique d' Utilisation», CERAT, à paraîtreComité Local pour Γ Emploi (1982) «La Construction de Machine dans Γ Agglomération Stéphanoise», Loire-Sud, St-Etienne.DIES (Droit à Γ Information Economique et Sociale), Association Loi 1901 (1980-1983).GSI (Groupe de Stratégie lndustrtelle)(1982) «Bilan de Γ Informatisation et de Γ automatisation», n°3, Documentation Française.Lafont J., D. Leborgne, A. Lipietz (19B0) «Redéploiement Industriel et Espace Economique: Une Etude Intersectortelle Comparative», CEPREMAP n°85 TRP, Documentation Française.Lipietz A. (1977) Le Capital et son Espace, Maspéro.Lipietz A. (1978) «La Dimension Régionale du Développement du Tertiaire»*, CEPREMAP n°75 TRP, Documentation Française. MRU (Ministère de Γ Urbanisme et de Logement), Rencontre Cherheurs-Aménageurs.Nardin P. «L' Opération Correspondants», DATAR-INFO-INSEE.