57-71

'Αστική 'Αποκέντρωση στις 'Ηνωμένες Πολιτείες

• Gottdiener, Mark

Η πρωταρχική δύναμη αναδόμησης τών οικισμών στις ΗΠΑ είναι ή αποκέντρωση των οικονομικών και πολιτικών δραστηριοτήτων, καθώς και της κατοικίας από τά κέντρα τών πόλεων. Τό άρθρο αντιμετωπίζει μιά ιδιαίτερη πλευρά αυτής τής διαδικασίας, τήν προαστειοποίηση ή τήν δημογραφική διασπορά τών κατοίκων στις συνεχώς επεκτεινόμενες μητροπολιτικές περιοχές. Οι ερμηνείες τής προαστειοποίησης χαρακτηρίζονται άπό τήν σύγκρουση τού κατεστημένου οικολογικού υποδείγματος μέ τήν ανερχόμενη μαρξιστική προσέγγιση τών ζητημάτων του χώρου. Μεγάλο μέρος τής κυρίαρχης αστικής κοινωνιολογίας στις ΗΠΑ υπήρξε καθαρά περιγραφικό. Ο άνισος χαρακτήρας τής περιφερειακής ανάπτυξης αντιμετωπίστηκε μέ γραφικές αναπαραστάσεις. Στην εικόνα πού πρόκυψε τό κέντρο τής πόλης στέγαζε μιά μόνιμα κυριαρχούμενη τάξη φτωχών και έγχρωμων μειονοτήτων καθώς και τους πολύ πλουσίους, ενώ τά προάστεια ήταν γενικά ή περιοχή εγκατάστασης τών λευκών επαγγελματιών τής μεσαίας τάξης. Η ορθόδοξη ερμηνεία αυτής τής χωρικής κατανομής είναι σχεδόν αποκλειστικά ιδεολογική. Σύμφωνα μέ τους οικολόγους τής πόλης ή αποκέντρωση αποτελεί συνέπεια τών τεχνολογικών εξελίξεων στις μεταφορές και τις επικοινωνίες. Ιδιαίτερα οι μεταφορές θεωρήθηκαν σαν η βάση τής χωροθετικής οικονομικής, τής αστικής γεωγραφίας και τής αστικής κοινωνιολογίας σέ ένα ενοποιημένο ιδεολογικό μέτωπο που θεωρούσε την επίδραση τού αυτοκινήτου σάν τό κύριο στοιχείο διαμόρφωσης τής μητροπολιτικής περιφέρειας. Κατά βάθος, ή περιφερειακή διασπορά θεωρήθηκε σάν μία αναπόφευκτη συνέπεια τής τεχνολογικής εξέλιξης, έτσι ώστε πολύ λίγα πράγματα μπορούσαν νά γίνουν προκειμένου νά αποφευχθεί ή άνιση κοινωνικο-χωρική ανάπτυξη πέρα άπό τόν περιορισμό τής ελεύθερης χρήσης τής νέας τεχνολογίας. Η μαρξιστική προσέγγιση, πού εμφανίστηκε σχετικά πρόσφατα, αντιστάθηκε σ αυτού τού είδους τήν αναγωγή τών φαινομένων. Κεντρική προύπόθεση τής νέας προσέγγισης είναι ότι ή μορφή τών οικισμών θά πρέπει νά θεωρηθεί σέ σχέση μέ τόν τρόπο παραγωγής της. Η περιφερειακή διασπορά τής μητρόπολης δέν είναι πιά ή αναπόφευκτη συνέπεια τής τεχνολογικής εξέλιξης καθώς όλες οι παραγωγικές δυνάμεις δεσμεύονται από τις δραστηριότητες τού συνολικού κοινωνικού σχηματισμού. Η μαρξιστική προσέγγιση τών φαινομένων τοϋ χώρου συγκροτείται άπό έναν αριθμό διαφορετικών ή ακόμα και αντιτιθέμενων απόψεων. Δύο κύρια ρεύματα παρουσιάζονται στό όρθρο σχετικά μέ τήν ερμηνεία της προαστειοποίησης. Τό πρώτο τονίζει τήν ταξική σύγκρουση και τό δεύτερο δίνει έμφαση στον ρόλο της συσσώρευσης τοϋ κεφαλαίου. Σύμφωνα μέ τήν άποψη της ταξικής σύγκρουσης, ή αστική αποκέντρωση είχε ήδη εμφανιστεί σάν φαινόμενο από τόν 19ο αιώνα, δηλαδή πολύ πριν τήν γενίκευση τής χρήσης του αυτοκινήτου. Ανάμεσα στα 1880 και 1920 ή μαχητικότητα τής εργατικής τάξης στις πόλεις ήταν σέ άνοδο και πολλοί βιομήχανοι αντέδρασαν μέ τήν μεταφορά τών εργοστασίων τους έξω άπό τις πόλεις προς τά προάστεια. Μέ τόν τρόπο αυτό ή εργατική τάξη απομονώθηκε και ελέγχτηκε ευκολότερα. Αυτή η προσέγγιση αποδείχτηκε περιορισμένη λόγω τοϋ φονξιοναλισμού της και τής έμφασης πού έδινε σέ μία και μοναδική αιτία: τήν ταξική σύγκρουση. Η προσέγγιση τής συσσώρευσης τοϋ κεφαλαίου πρόσφερε μιά περισσότερο σύνθετη ανάλυση τονίζοντας τις περιόδους συσσώρευσης και κρίσης. Η άποψη αυτή εμπνεύστηκε άπό τήν αντίληψη τοϋ Lefebvre σχετικά μέ τόν ρόλο πού παίζει τό δευτερεύον κύκλωμα επενδύσεων σέ κατοικίες Σύμφωνα μέ τόν Harvey τό κύκλωμα αυτό είναι αναγκαίο στό κεφάλαιο προκειμένου νά ελαχιστοποιηθεί ό κυκλικός χαρακτήρας τών κρίσεων τής συσσώρευσης. Ταυτόχρονα, ή ύπαρξη αυτοϋ τοϋ κυκλώματος απαιτεί ένα παρεμβατικό κράτος και ένα εξαιρετικά αναπτυγμένο θεσμικό μηχανισμό γιά τήν εξυπηρέτηση τοϋ χρηματοδοτικού κεφαλαίου. Όταν αυτά ληφθούν ύπ' όψη τότε μπορούμε νά εξηγήσουμε τήν μαζική εισροή επενδύσεων προς τήν χαμηλής πυκνότητας οικιστική διασπορά πού χαρακτηρίζει τήν προαστειοποίηση. Ο περιορισμός αυτής τής προσέγγισης προκύπτει άπό το γεγονός ότι εξηγεί τα μέσα πού τό κεφάλαιο διαθέτει για την προαστειοποίηση άλλα όχι και την ιδιαίτερη μορφή που παίρνει τό κτισμένο περιβάλλον. Σάν ένα βήμα προς τήν κατεύθυνση τής βελτίωσης τής μαρξιστικής προσέγγισης προτείνεται έδώ μιά τρίτη άποψη, ξεκινώντας άπό μια υπόδειξη του Giddens, πού προσπαθεί νά ενσωματώσει μιά θεωρία τής δράσης μέ μιά θεωρία τής δομής. Πιό συγκεκριμένα αυτό σημαίνει τόν προσδιορισμό τής ποικιλίας τών συμφερόντων πού οργανώνονται γύρω άπό τήν χρήση και τήν ανταλλαγή τής γης. Πρόκειται γιά φαινόμενα πολύ περισσότερο πολύπλοκα άπό ότι νομίζουν οι μαρξιστές εκείνοι πού τονίζουν αποκλειστικά τήν ταξική σύγκρουση. Υπάρχει μιά ολόκληρη λειτουργική σειρά άπό επενδυτές, εργολάβους, χρήστες καί κερδοσκόπους πού περιμένουν νά αξιοποιήσουν τά χρήματα τους μέσα άπό τις επενδύσεις γης, πού βρίσκονται συχνά σέ σύγκρουση ανάμεσα τους. Η μορφή τής μητρόπολης μπορεί νά αναζητηθεί στους τρόπους μέ τους όποιους τά συμφέροντα αυτών τών ομάδων έρχονται σέ σύγκρουση καί μπορεί νά εξηγηθεί μέ τον προσδιορισμό εκείνων τών συμφερόντων πού αποδεικνύονται ισχυρότερα στην προώθηση τής ανάπτυξης.

• Social and economic geography

• Κοινωνικές επιστήμες

* Ή μετάφραση του αγγλικού κειμένου τής περίληψης έγινε μέ ευθύνη τής συντακτικής επιτροπής