68-84

• Καλιακάτσου, Ιωάννα
• Γιαννικοπούλου, Αγγελική

Τα δύο εικονογραφημένα παιδικά βιβλία του Νομπελίστα συγγραφέα Ζοζέ Σαραμάγκου, αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της μεταμοντέρνας αυτοαναφορικής μυθοπλασίας για παιδιά. Η απλότητα και γραμμικότητα της κειμενικής αφήγησης και στα δύο βιβλία αντιπαραβάλλεται και αλληλεπιδρά με την αυτοαναφορική εικονική αφήγηση δημιουργώντας ένα ελκυστικό σύνολο που αυτοσυνείδητα στρέφεται στον τρόπο που η αφήγηση εμπλέκεται στην αναδόμηση των παραστάσεων του παρελθόντος. Μεταμυθοπλαστικές τεχνικές, όπως η διάρρηξη του αφηγηματικού χρόνου, οι άμεσες και φανερές παρεμβάσεις του αφηγητή, η διακειμενικότητα, η οπτικοποίηση των τεχνικών γραφής, η ανάμιξη του διηγητικού χρόνου της ιστορίας με τον μη-διηγητικό κόσμο της γραφής, ο εγκιβωτισμός, το απροσδιόριστο τέλος συνιστούν μερικά μόνο από τα αυτοαναφορικά τεχνάσματα που εμφανίζονται στην εικονογράφηση και προκαλούν τον αναγνώστη σε μια διαφορετική ανάγνωση του βασικού θέματος των βιβλίων: την αφηγηματοποιημένη μνήμη. Στη μελέτη αυτή θα εξετάσουμε τον τρόπο που οι μαθητές της Πέμπτης τάξης ενός δημοτικού σχολείου σε μια αστική γειτονιά της Αθήνας ανταποκρίθηκαν και προσέλαβαν την αυτοαναφορικότητα της εικονογράφησης και κυρίως, το πώς συνέδεσαν τη μεταμυθοπλασία της εικονογράφησης με την συνειρμική ανάκληση του παρελθόντος. Τα βιβλία διαβάστηκαν φωναχτά από την εκπαιδευτικό και σιωπηρά από την ομάδα των μαθητών για χρονικό διάστημα δύο εβδομάδων, ενώ οι σχολιασμοί τους καταγράφηκαν και αποκωδικοποιήθηκαν στη συνέχεια. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι μαθητές αξιοποιώντας διακειμενικές, εξωλογοτεχνικές, προσωπικές περικειμενικές και κειμενικές εμπειρίες και γνώσεις μπόρεσαν να διαβάσουν τις εικόνες του βιβλίου ως ένα μεταμοντέρνο αντικατοπτρισμό τόσο της ανάμνησης ως κατασκευής, όσο και του εικονογραφημένου βιβλίου ως είδους. Λέξεις κλειδιά: εικονογραφημένο βιβλίο, μεταμυθοπλασία, αναμνήσεις, πρόσληψη των παιδιών

• Educational sciences

• Εκπαίδευση

εικονογραφημένο βιβλίο, μεταμυθοπλασία, αναμνήσεις, πρόσληψη των παιδιών, picturebooks, metafiction, childrens’ perception of the illustrations, memories

1. Anstey, M. (2002). It’s not all Black and White. Postmodern Picture Books and New Literacies. Journal of Adolescent and Adult Literacy, 45, 444-457, doi: 10.1598/JAAL.45.6.1Arizpe, E., & Styles, M. (2003). Children reading pictures: Interpreting visual texts. London: Routledge Falmer. Bachelard, G. (1997). Η εποπτεία της στιγμής (Κ. Παπαγιώργης, Μτφρ.). Αθήνα: Καστανιώτης.Bergson, H. (1922). Creative Evolution (A. Mitchell, Trans.). London: Macmillan and Co. Retrieved March 3rd 2015 from: https://archive.org/details/creativeevolutio00berguoftBarrentine , S. J. (1996). Engaging with reading through interactive read-alouds. The Reading Teacher, 50, 36-43.Boym, S. (2001). The future of nostalgia. New York: Basic Books.Boym, S. (2007). Nostalgia and its Discontents. The Hedgehog Review, 9, 7-17.Callow, J. (2008). Show me: Principles for assessing students’ visual literacy. The Reading Teacher, 61, 616-626, doi:10.1598/RT.61.8.3Goldstone, B. P. (1998). Ordering the chaos: Teaching metafictive characteristics of children's Books. Journal of Children's Literature, 24, 48-55.Goldstone, B. P. (2001). Whaz up with our books? Changing picture book codes and teaching implications. The Reading Teacher, 55, 48-55.Graham, A. (2000). Intertextuality. London: Routledge.Iser, W. (1978). The act of reading: A theory of aesthetic response. Baltimore: John Hopkins UP.Lukacs, G. (2004). Η Θεωρία του Μυθιστορήματος. (Ξ. Τσελέντη, Μτφρ.). Αθήνα: Πολύτροπον.Mackey, M. (1990). Metafiction for beginners: Allan Ahlberg’s Ten in a bed. Children’s Literature in Education, 21, 179–187, doi: 10.1007/BF01464706McCallum, R. (1996). Metafictions and experimental work. In P. Hunt (Ed.), International Companion Encyclopedia of Children’s Literature (pp. 397-409). New York: Routledge.McGavran, J.Η. (1999). Literature and the child: Romantic continuations, postmodern contestations. Iowa City: University of Iowa Press.Moss, G. (1990). Metafiction and the poetics of children's literature. Children's Literature Association Quarterly, 15, 50-52, doi: 10.1353/chq.0.0853Nikolajeva, M. (1996). Children’s literature comes of age: Toward a new aesthetic. New York: Garland Publishing, Inc.Nikolajeva, M., & Scott, C. (2001). How picture books work. New York: Garland Publishing, Inc.O'Neil, Κ.Ε (2011). Reading Pictures: Developing visual literacy for greater comprehension. The Reading Pictures, 65, 3, 214-223 doi: 10.1002/TRTR.01026.Pantaleo, S. (2004). Young Children Interpret the Metafictive in Anthony Browne’s Voices in the Park. Journal of Early Childhood Literacy, 4, 211-233, doi:10.1177/1468798404044516Pantaleo, S., & Sipe, L. R. (2008). Postmodern picture books: Play, parody, and self-referentiality. New York:Routledge.Ryan, M., & Anstey, M. (2003). Identity and text: Developing self-conscious readers. Australian Journal of Language and Literature, 26, 9-22.Σαραμάγκου, Ζ. (2006). Το Μεγαλύτερο Λουλούδι του Κόσμου [A maior flor do mundo] (Αθ. Ψύλλια, Μτφρ.). Αθήνα: Καστανιώτης.Σαραμάγκου, Ζ. (2008). Μικρές Αναμνήσεις: Αυτοβιογραφία [As Pequenas Memórias] (Αθ. Ψύλλια, Μτφρ.). Αθήνα: Καστανιώτης.Σαραμάγκου, Ζ. (2012). Η Σιωπή του νερού [O Silêncio da Água] (Αθ. Ψύλλια, Μτφρ.). Αθήνα: Καστανιώτης.Serafini, F. (2004). Lessons in comprehension: Explicit instruction in the reading workshop. Portsmouth, NH: Heinemann.Serafini, F. (2005). Voices in the Park, voices in the Classroom: Readers responding to postmodern picture books. Reading Research and Instruction, 44, 47-64, doi: 10.1080/19388070509558431Sipe, L. (2000). The construction of literary understanding by first and second graders in oral response to picture storybooks read-alouds. Reading Research Quarterly, 35, 252-275, doi: 10.1598/RRQ.35.2.4Trites, R. S. (1994). Manifold narratives. Metafiction and ideology in picture books. Children’s Literature in Education, 25, 225-242, doi: 10.1007/BF02355303Walsh, M. (2003). Reading' pictures: What do they reveal? Young children's reading of visual texts. Reading: Literacy and Language, 37, 123-130, doi: 10.1046/j.0034-0472.2003.03703006.xWaugh, P. (1984). Metafiction: The Theory and practice of self-conscious fiction. New York: Methuen. Williams, T. L. (2007). “Reading” the painting: Exploring visual literacy in the primary grades. Reading Teacher, 60, 636-642, doi: 10.1598/RT.60.7.4