3-16

Δύο ενεπίγραφα χρυσά ελάσμα­ τα από τη Θεσσαλία

• Tsantsanoglou, Κ.
• Παρασόγλου, Γεώργιος Μ.

Σε έναν τάφο του τέλους του 4ου αι. π.Χ., που ανασκάφηκε από τον αρχαιολόγο κ. Αθ. Τζαφάλια στο χωριό Πετρόπορος των Τρικάλων (στη θέση της αρχαίας πόλης Πέλιννα ή Πελινναίον), και επάνω στο στήθος της νεκρής, βρέθηκαν δύο μικρά ενεπίγραφα χρυσά ελάσματα σχήματος φύλλου κισσού. Και στα δύο ελάσματα είναι χαραγμένο το ίδιο κείμενο, με αρκετές όμως διαφορές, που οφείλονται σε απροσεξία ή/και τάση συντόμευσης εξαιτίας των μικρών διαστάσεων των φύλλων. Τα ελάσματα ανήκουν στα λεγόμενα «Ορφικά χρυσά φύλλα», μολονότι το κείμενο τους διαφέρει ουσιαστικά από το κείμενο των άλλων 16 γνωστών χρυσών φύλλων. Από τις δύο μεγάλες ομάδες (Α και Β), στις οποίες διέκρινε τα χρυσά φύλλα ο εκδότης και μελετητής τους G. Zuntz, τα δύο νέα φύλλα παρουσιάζουν περισσότερες ομοιότητες με την ομάδα Α, χωρίς όμως να είναι δυνατή η ένταξη τους σ ' αυτήν. Το σημαντικότερο στοιχείο που προσφέρουν τα δύο νέα ελάσματα είναι η αδιαμφισβήτητη πλέον παρουσία του Διονύσου (που τεκμηριώνεται όχι μόνο με τη συμβολική μορφή του κισσόφυλλου, αλλά και ρητά με το όνομα Βάκχιος) ως καθαρτήριου και λυτρωτικού θεού στο κείμενο τους. Έτσι επιβεβαιώνεται ο συσχετισμός όλων των χρυσών φύλλων με τα Βακχικά μυστήρια, πράγμα που το είχε ήδη υποψιαστεί η έρευνα μετά τη δημοσίευση του χρυσού φύλλου του Ιππωνίου το 1974. Ένα δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η επανεμφάνιση της συμβολικής φράσης εριφος εις γάλ(α) επετον/-ες, που ήταν γνωστή από δύο ελάσματα της ομάδας Α, στη μορφή ταύρος εις γάλα εθορες, αίψα εις γάλα εθορες, κριός εις γάλα έπεσες. Ο συσχετισμός των δύο νέων ζώων (ταύρος και κριός) με τον Διόνυσο και μια ενδεχόμενη πίστη σε μυστική ταύτιση των βακχικών μυστών με τις ζωόμορφες υποστάσεις του θεού τους δεν πρέπει ίσως να αποκλειστεί.

• History and Archaeology

• Ιστορία