Sygkrisi

Ο Καζαντζάκης μεταφραστής του Πλάτωνα : Το αυτοείδωλο, ο εκλεκτικισμός του Victor Cousin και η προεξαγγελία της μεταγενέστερης ποιητικής.

Part of : Σύγκριση ; No.23, 2013, pages 99-115
Issue:
No.23, 2013
Pages:
99-115
Parallel Title:
N. Kazantzakis traducteur de Platon : La psyché traductive, l’éclectisme de Victor Cousin et l’annonce de la poétique postérieure
Section Title:
Articles
Author:
Abstract:
En 1912 Nikos Kazantzakis traduit en grec moderne les dialogues platoniciens censés “mineurs” ou parfois d’ une authenticité contestée comme ION, ALCIBIADE, MINOS etc. pour «La Bibliothèque des Auteurs Anciens» de la Maison d’ édition de J. D. Fexis. Ce travail de jeunesse, effectué sous un rythme acceléré à cause de la pression financière, d’ une spontanéité fervente, permet-il peut-être de décoder une sorte d’ esquisse latente de la poétique postérieure de l’écrivain Crétois; on y discerne l’admirateur de Platon, fidèle mais pas exclusif, le lecteur suffisant des classiques, ainsi que l’ auteurphilosopheaux idées parfois contradictoires, puisées aux sources différentes. Comme traducteur Kazantzakis regarde le texte-source par une sorte de complaisance narcissique juste pour contempler son propre visage : il s’ agit d’une sorte de psyché traductive ou d’ un «auto-idole», c’est-à-dire d’ une manière à traduire personnelle qui sera spectaculairement déployée quarante ans plus tard, pendant la tâche colossale de la traduction d’ Homère avec la collaboration de l’ homériste éminent I. Th. Kakridis. La lecture de traductions platoniciennes révèle aussi la conception tout à fait personnelle de Kazantzakis sur la relation unique et réciproque entre deux esprits exceptionnels comme par exemple entre Socrate et Alcibiade ou entre le rhapsode et le poète épique; bien que vivement différenciée du persiflage de poètes et de commentateurs qui empreigne le texte d’ «Ion», cette conception annonce déjà les textes de la maturité de Kazantzakis comme le roman «Lettre au Gréco; Bilan d’ une vie» ou la pièce théâtrale «Kouros». Il ne faut pas aussi négliger que Kazantzakis a été décisivement aidé parla traduction française du philosophe éclectique Victor Cousin: dans l’introduction bien courte de la traduction d’ «Alcibiade» il y insère la lecture du professeur français d’ un Platon presque éclectique qui «joue avec des idées opposées». Bien que vivement éloignée de la réalité, cette réception dévoile la manière par la quelle Kazantzakis invente, par l’intermédiaire de Cousin, un Platon à sa propre image,un penseur non dogmatique à l’esprit presque contradictoire. Cette réception de Platon réalisée à travers la traduction française, âgée déjà de soixante ans à l’époque, annonce déjà et semble a priorijustifier les incohérences et les contradictions dans la vie et l’oeuvre de l’auteur Crétois .
Subject:
Subject (LC):
Electronic Resources:
References (44):
  1. Platonis Opera, Tomus V: Tetralogia IX (Minos, Leges, Epinomis, Epistulae),Definitiones et Spuria. Recognovit brevique adno natione ctitica instruxit Ioannes Burnet, Oxonii,E. typographeo Clarendoniano, 1907 [ανατύπωση 1976] / Platon, OEuvres complètes, ΧΙΙΙ, 2e partie:Dialogues suspects, ed. J. Souilhé (1930), Les Belles Lettres, 1989.
  2. Ν. Καζαντζάκης, Κούρος στο Θέατρο– Τραγωδίες με Αρχαία Θέματα, Ελ. Καζαντζάκη,1964
  3. E. Nικολουδάκη,«Στα παλάτια της Κνωσού. Ένα μυθιστόρημα του μεσοπολέμου», Διακείμενα, τχ. 12 (2010)
  4. Μ. Σπανάκη, Ο Καζαντζάκης και η Παιδική Λογοτεχνία, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κύπρου- Eκδόσεις Gutenberg, 2011
  5. Φ. Κακριδής, «Η αρχαιότητα στα παιδικά μυθιστορήματα του Καζαντζάκη», στο Στ. Κακλαμάνης – Μ. Πασχάλης (επιμ.),Η πρόσληψη της Αρχαιότητας στο Βυζαντινό και Νεοελληνικό μυθιστόρημα, Ηράκλειο Κρήτης,Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2005
  6. Α. Ζερβού, «Μεταφράζοντας Όμηρο:Ποικίλες Απαντήσεις σε Διαρκή Ερωτήματα»(επίμετρο), Οδύσσεια ανώνυμη μετάφραση 1932,Μαΐστρος, 2005
  7. Ν. Καζαντζάκης, Όφις και Κρίνο, Ελ.Καζαντζάκη, 2002
  8. Les idées morales des interlocuteurs de Socrate dans les dialogues platoniciens de jeunesse,J. Vrin, 1979
  9. S. Tomasella, L’ homo- érotisme en quête affective du même, Psychanalyse, 1998· Δ.Παπανικολάου, ««Αφεντικό, άνθρωπο δεν αγάπησα σαν εσένα.»: Ο Α. Ζορμπάς κ΄ η ποιητική της ομοκοινωνικότητας», στο Σ. Ν. Φιλιππίδης(επιμ.), Ο Καζαντζάκης τον 21ο αιώνα, Ηράκλειο Κρήτης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης και Πανεπιστήμιο Κρήτης/ Φιλοσοφική Σχολή,2010
  10. Γράμμα 236, Νίκος Καζαντζάκης, Τετρακόσια γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, Αθήνα, Εκδόσεις Καζαντζάκη, 1984
  11. Κ. Α. Δημάδης, «Ο Ν. Καζαντζάκης πληροφορεί το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα για την εκτέλεση του Φ. Γκ. Λόρκα», Γ. Λαδογιάννη – Α. Μπενάτσης – Ε. Νικολουδάκη (επιμ.), Ευτυχισμός. Τιμή στον Ε. Καψωμένο, Ιωάννινα,Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 2010
  12. Ν. Καζαντζάκης, Επιστολές προς Γαλάτεια, Δίφρος, 1993
  13. Συνομιλία Έκερμαν με τον Γκαίτε, μετάφραση Ν. Καζαντζάκης, Γ. Δ. Φέξης. 1911.
  14. H. R. Jauss, Pour une herméneutique littéraire, Gallimard, 1988
  15. Π. Πρεβελάκης, «Ο Καζαντζάκης – Βίος κ΄ Έργα», Ευθύνη (1977)
  16. P. Bien, Καζαντζάκης: Η πολιτική του πνεύματος,μετάφραση Αθανάσιος Κ. Κατσικερός, τ. Β΄,Ηράκλειο Κρήτης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2007.
  17. Μ. Πασχάλης, ό.π.· Χ.Χ.Δ. Γουνελάς,«Η έννοια του ομοίου στις τραγωδίες του Καζαντζάκη» στο R. Beaton (επιμ.), Εισαγωγή στο έργο του Καζαντζάκη, Ηράκλειο Κρήτης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2011.
  18. F. Schleiermacher, «Methoden des Übersetzen» (1813) στο Sämtliche Werken, Βερολίνο,Reimer, 1938· G. Toury, In search of a Theory of Translation, Tel-Aviv University, 1980
  19. D. Kosztolányi, Ο Κλεπτομανής Μεταφραστής, μετάφραση Α. Σιδέρη, Άγρα, 2011.
  20. P. Leroux, Refutation de l’ éclectisme,MDCCCXXXIX, σ. 91· E. Lerminier, Lettres philosophiques adressées à un Berlinois, 1832
  21. Ν. Καζαντζάκης, Ιστορία της Ρώσικης Λογοτεχνίας, Ελ. Καζαντζάκη, 1965
  22. R. Argyropoulou,«La diffusion de la pensée de V. Cousin en Gréce au XIXe siécle», Rue Descartes, τχ. 51 (2006)
  23. W. Benjamin, «Die Aufgabe des Übersetzers» (1923), Gesammelte Schriften, τ. IV1,Suhrkamp, 1992
  24. Ι. Θ. Κακριδής, «84 γράμματα του Καζαντζάκη στον Κακριδή», Νέα Εστία, τχ. 1211 (Αφιέρωμα στον Νίκο Καζαντζάκη) (Χριστούγεννα 1977)
  25. O.euvres de Platon, traduites par Victor Cousin. (1825-1840, 13 τόμοι), V, Rey et Belhatte,Libreurs - éditeurs, 1851.
  26. J. A. Lamm, «Schleiermacher as Plato Scholar», The Journal of Religion,τ. 80, τχ. 2 (2000)
  27. Πλάτωνος Ίων, εισαγωγή – μετάφραση – σχόλια Α. Ροζοκάκη, Επικαιρότητα 2008. Πλάτωνος Ίων, εισαγωγή-σχόλια Μ.Ι. Γιόση, μετάφραση Δ.Γ. Σπαθάρας, Εκδ. Εικοστού Πρώτου, 1998.
  28. Πλάτωνος Ίων, εισαγωγή Π.Καλλιγά, μεταφρ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Εκκρεμές, 2002
  29. C. Ritter, Neue Untersuchungen über Platon, Μόναχο 1910
  30. Κ. Πετράκου, Ο Καζαντζάκης και το Θέατρο, Μίλητος, 2005
  31. Ν. Καζαντζάκης, Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη φιλοσοφία του δικαίου και της πολιτείας, εκδ.Π. Σταύρου, 1998 [1η έκδοση: τυπογραφείο Στ.Αλεξίου, 1909].
  32. Ε. Αλεξίου – Γ. Στεφανάκης(επιμ.), Ν. Καζαντζάκης. Γεννήθηκε για τη δόξα,Καστανιώτης, 1983, σ. 83-105 (Αναδημοσίευση από Νουμά, τχ. 347 [7 του Θεριστή] 1909).
  33. Ομήρου Ιλιάς,Γ. Δ. Φέξης, 1911.
  34. A. Berman, Pour une critique des traductions:J. Donne, Gallimard, 1995
  35. Π.Ν. Τζερμιάς, «Αλληλοσυγκρουόμενα για τον Καζαντζάκη των Βαλκανικών πολέμων» στο Ο «πολιτικός» Ν. Καζαντζάκης. Αυτός ο άγνωστος διάσημος, Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2010.
  36. Γ. Καζαντζάκη, Άνθρωποι και Υπεράνθρωποι(1957), Καστανιώτης, 2007
  37. J. P. Commeti, «Le Recul du texte, Herméneutique et traduction», Sud, τχ. 69/71 (1987)
  38. G. Steiner, «Η ερμηνευτική κίνηση», στο Μετά τη Βαβέλ, μετάφραση Γ. Ν. Κονδύλης,Scripta, 2004
  39. Μ. Πασχάλης, «Η κυοφορία του Ζορμπά και οι τέσσερις μαίες του: Όμηρος, Πλάτωνας, Δάντης κ΄ Σαίξπηρ», Νέα Εστία, τχ. 1806 (Αφιέρωμα στον Νίκο Καζαντζάκη) (Δεκέμβριος 2007)
  40. Χ. Δ. Γουνελάς, «Πλατωνικές προεκτάσεις στον Τελευταίο Πειρασμό» στο Κ. Ε.Ψυχογυιός (επιμ.)., Ν. Καζαντζάκης, Το έργο και η πρόσληψή του. Πεπραγμένα διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου: Πανεπιστημιούπολη Ρεθύμνου, Γάλλος, 23-25 Απριλίου 2004 Hράκλειο Κρήτης, Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας, 2006
  41. Π.Μπην, Οκτώ κεφάλαια για τον Νίκο Καζαντζάκη,Καστανιώτης, 2007
  42. Γ. Π. Σταματίου Ο Καζαντζάκης και οι Αρχαίοι, Αθήνα, 1983
  43. Plato’s Alcibiades, edited by N.Denyer, Cambridge, Cambridge University Press,2001.
  44. Platonis Opera, Tomus III: Tetralogia VII (Hippias Maior, Hippias Minor, Io, Menexenus).Recognovit brevique adnonatione critica instruxit Ioannes Burnet, Oxonii, E typographeo Clerendoniano, 1907 [ανατύπωση 1976] / Plato,Ion: or on the Iliad, edited with introduction and commentary by Αlbert Rijksbaron, Brill, 2007