L'affirmation de l'autorité de l'évêque dans les sanctuaires paléochrétiens du haut Adriatique : de l'inscription à l'image
Part of : Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας ; Vol.42, 2003, pages 21-30
Issue:
Pages:
21-30
Parallel Title:
Η επιβεβαίωση της αυθεντίας του επισκόπου στους παλαιοχριστιανικούς ναούς της βόρειας Αδριατικής : Από την επιγραφή στην εικόνα
Section Title:
Articles
Abstract:
Σημείο αφετηρίας του παρόντος άρθρου αποτελεί το παράδειγμα της νότιας «Θεοδωριανής» βασιλικής της Ακυληίας, όπου, από την εποχή της επίσημης εγκαθίδρυσης του χριστιανισμού, μαρτυρείται η συνήθεια δωρεών από πολίτες (λαϊκούς) για την κατασκευή του κτίσματος λατρείας και η μνεία της αφιέρωσης του από τον επίσκοπο. Η απώλεια των βασικών μερών (λειτουργικά σκεύη, ανωδομή του ναού), αλλά πιθανώς και άλλων στοιχείων, επιβάλλει τη συγκρατημένη διαπίστωση ότι, εάν ο επίσκοπος κατέχει ήδη τιμητική θέση (το πρεσβυτέριο), σύμφωνα με την αφιερωτική επιγραφή, οι λαϊκοί δωρητές έχουν επιτύχει να εκφραστεί έμμεσα η παρέμβαση τους στον κυρίως ναό μέσω της εικόνας. Η τάση φαίνεται να έχει αντιστραφεί τελείως, εάν λάβουμε υπόψη τα μνημεία-κλειδιά του 6ου αιώνα που σώζονται: την «Ευφρασιανή» βασιλική στο Porec, τον Άγιο Βιτάλιο και τον Άγιο Απολλινάριο in Classe στη Ραβέννα, κτίσματα στα οποία διατηρείται αφ' ενός το κύριο μέρος του εικονιστικού διακόσμου των ανώτερων τμημάτων και αφ' ετέρου μαρτυρίες των επιδαπέδιων και επιτοίχιων επιγραφών, καθώς και αυτών που έχουν γραφτεί στα φέροντα στοιχεία του κτίσματος αλλά και στα διάφορα λειτουργικά σκεύη ή στις λειψανοθήκες. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις η οικονομική συμμετοχή των λαϊκών -ακόμη και όταν είναι μεγαλύτερης σημασίας, όπως του θησαυροφύλακα Ιουλιανού στους δύο ναούς της Ραβέννας- δεν εκφράζεται παρά μόνο με τις επιγραφές, ενώ ο ρόλος των επισκόπων εξαίρεται επιπλέον με την απεικόνιση τους μέσα σε ένα ιδιαίτερα τιμητικό σύνολο: είτε κοντά στον αυτοκράτορα (Μαξιμιανός στο πρεσβυτέριο του Αγίου Βιταλίου), είτε -και κυρίως- κοντά στον ή στους μεγάλους τοπικούς αγίους και τον ίδιο τον Χριστό (Ευφράσιος στην αψίδα του Porec, Εκκλήσιος στην αψίδα του Αγίου Βιταλίου, τέσσερις επίσκοποι παρατακτικά στην αψίδα του Αγίου Απολλιναρίου in Classe). Από τα παραπάνω συνάγεται ότι, με την προοπτική της επιβεβαίωσης του επισκοπικού αξιώματος, η εικόνα επιβάλλεται ως μέσον προνομιακό. Διότι, αν και η χρήση της επιγραφικής δεν έχει εγκαταλειφθεί, η απεικόνιση επωφελείται από την άμεση επικοινωνία με το σύνολο των πιστών. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που θα παίξει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της ιεραρχίας στον κλήρο κατά τους επόμενους αιώνες, στην παγίωση του οποίου φαίνεται να υπήρξε ουσιαστική η συμβολή του 6ου αιώνα.
Subject:
Subject (LC):
