141-152

Η έννοια του νόμου κατά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη : σχόλια του Μιχαήλ Εφεσίου

• Νιάρχος, Κωνσταντίνος Γ.

Υπάρχει σαφής διάκρισις µεταξύ της εννοίας του νόµου και της φύσεως, του νόµου της πολιτείας και του φυσικού νόµου. Ο νόµος της Πολιτείας, έργον του νοµοθέτου, επικυρούµενον υπό του Κοινοβουλίου, έχει συγκεκριµένην αποστολήν, καθαρώς δεοντολογικήν, εν αντιθέσει τόσον προς τον φυσικόν όσον και προς τον θείον, τον άγραφον νόµον. Ο Πλάτων υποστηρίζει πως ο νόµος εκφράζει την ψυχήν της πολιτείας, καθ ' όσον δι' αυτού ρυθµίζονται αι σχέσεις των συνειδήσεων των πολιτών κατά τρόπον αρκούντως αρµονικόν. Ο Αριστοτέλης συνδέει τον νόµον µετά της παιδείας και της ηθικής, δεδοµένου ότι το τρίπτυχον αυτό αποτελεί το θεµελιώδες τρίπτυχον της πολιτικής φιλοσοφίας του. Υπό την άποψιν αυτήν ο Σταγειρίτης θεωρεί τον νόµον ως νουν άνευ ορέξεως τίνος, ενώ ο νόµος της Πλατωνικής πολιτείας αποτελεί το γενικόν πλαίσιον της κοινωνικής συνυπάρξεως των πολιτών.Η διαδικασία της νοµοθεσίας απαιτεί συστηµατικήν επιστηµονικήν µεθοδολογίαν και πρωτίστως την ικανότητα του νοµοθέτου να διακρίβωση την δυνατότητα της µέσω των νόµων κοινωνίας των πολιτών. Προς τούτο απαιτείται η αναφορά προς τε το φυσικόν και το εθιµικόν δίκαιον. Εν προκειµένω ο Αριστοτέλης συνιστά προς τον νοµοθέτην να έκτιµά επαρκώς τας επιπτώσεις της εφαρµογής των νόµων επί της καθόλου άλλα και της επί µέρους ηθικής της κοινωνίας.Η ιδία η φύσις του νόµου, ως κανόνος δικαίου καθολικής ισχύος, απαιτεί την προσθήκην διορθωτικής µορφής η οποία ωνοµάσθη υπό του Αριστοτέλους επιείκεια. Η ιδιαιτερότης της ατοµικής φύσεως και της ζωής των ανθρώπων συνεπάγεται και την ειδικήν αντιµετώπισίν του υπό των σχετικών νοµικών διατάξεων. Η επιείκεια δεν αναιρεί την ισχύν του νόµου- αντιθέτως κατοχυρώνει τον νόµον, και δη και µέσω της κατά την διακεκριµένην περίπτωσιν υπερβάσεως του. Η ύπαρξις και εφαρµογή δικαίων και αντικειµενικής ισχύος νόµων αποτελεί την πεµπτουσίαν της αρµονικής συµβιώσεως των πολιτών, καθ' όσον δι' αυτών κατοχυρούται τόσον το δικαίωµα όσον και το καθήκον των. Εν προκειµένω ο Αριστοτέλης εισάγει την φιλίαν ως την καθαρώς συνειδησιακήν προβολήν του Εγώ εις το Εσύ του Άλλου, πράγµα το όποιον συνεπάγεται την ελευθερίαν της βουλήσεως των πολιτών. Συναφές είναι το ερώτηµα της κυριαρχίας του νόµου ή της βουλήσεως ενός ισχυρού ηγέτου επί των συνειδήσεων των πολιτών. Ο Μιχαήλ Εφέσιος, µεταξύ άλλων φιλοσόφων, παρετήρησε ότι οι νόµοι αυτοί καθ' εαυτούς, όταν έχουν καθολικήν ισχύν, δεν είναι κακοί, εποµένως το πρόβληµα έγκειται εις την υπό των ηγετών και των πολιτών εφαρµογήν των. Κατ' αυτόν, τίθεται ευθέως το ερώτηµα περί της δοµής της προσωπικότητος του ηγέτου, ο όποιος, όταν κυρίαρχη επί των παθών του, είναι δυνατόν να άχθη εις θεµατοφύλακα των νόµων και εκφραστήν της κοινής βουλήσεως των πολιτών, µε γνώµονα πάντοτε την άρετήν και την µέσω αυτής, ικανοποίησιν των κοινών θεµιτών επιδιώξεων των πολιτών.

• Philosophy, Ethics and Religion

• Φιλοσοφία, Αρχαία
• Law (Philosophical concept)

Περιέχει σημειώσεις