Συγκριτική ανάλυση των σχολικών εγχειριδίων Φυσικής της Β’ Γυμνασίου και της Α’ Λυκείου : μια μελέτη περίπτωσης
Part of : Θέματα επιστημών και τεχνολογίας στην εκπαίδευση ; Vol.6, No.1-2, 2013, pages 19-35
Issue:
Pages:
19-35
Author:
Abstract:
Το σχολικό εγχειρίδιο αποτελεί ένα από τα βασικότερα διδακτικά μέσα που χρησιμοποιείται στα πλαίσια της διδακτικής όχι μόνο των Φυσικών Επιστημών, αλλά γενικότερα του συνόλου της σχολικής γνώσης. Στην παρούσα έρευνα αναλύουμε επιλεγμένα τμήματα από δύο σχολικά εγχειρίδια φυσικής, της Β΄ Γυμνασίου και της Α΄ Λυκείου. Σκοπός της μελέτης αποτελεί η ανάδειξη και η ανάλυση των βασικών χαρακτηριστικών που χρησιμοποιούνται στα παραπάνω εγχειρίδια για να αναπλαισιώσουν τη φυσικο-επιστημονική γνώση στη σχολική της εκδοχή. Η ανάλυση των εγχειριδίων επιχειρείται ξεχωριστά σε κάθε σημειωτικό σύστημα επικοινωνίας τους δηλαδή, στους τομείς του γραπτού κειμένου, της εικονογράφησης και της σύνθεσης της σελίδας. Βασίζεται σ’ ένα επιστημονικο-μεθοδολογικό πλαίσιο ανάλυσης, το οποίο χρησιμοποιεί τις θεωρητικές έννοιες της ταξινόμησης και της περιχάραξης. Από την ανάλυση περιεχομένου που πραγματοποιήθηκε προκύπτει ότι και τα δύο σχολικά εγχειρίδια φυσικής περιέχουν γραπτά κείμενα με πολύ υψηλό βαθμό επιστημονικής εξειδίκευσης τα οποία στην πλειοψηφία τους εντάσσονται στην κατηγορία «αναφορές». Η τυπικότητα του γλωσσικού κώδικα είναι μέτρια και η περιχάραξη του χαλαρή. Από τα αποτελέσματα αυτά αναδεικνύεται ότι ο γραπτός λόγος των δύο σχολικών εγχειριδίων ανήκει στην πλειονότητά του στο «μεταφορικό» πεδίο πρακτικής. Στον τομέα της εικονογράφησης, η πλειοψηφία των εικόνων είναι «ρεαλιστικές» και «αναλυτικές» με μέση επιστημονική εξειδίκευση και ισχυρή περιχάραξη.
Subject:
Subject (LC):
Notes:
Περιέχει εικόνες, γραφήματα, σχήματα, πίνακες και βιβλιογραφία
References (1):
- Beishuizen, J., Wilhelm, P., & Schimmel, M. (2004). Computer-supported inquiry learning: effects of training andpractice. Computers & Education, 42, 389–402.Bourdillon, H. (1990). History and Social Studies - Methodologies of Textbook Analysis. Report of the educationalresearch workshop held in Braunschweig, 11-14 September 1990. Council of Europe (Part A: Vol. 27)Amsterdam: Swets & Zeitlinger.Dimopoulos, K., Koulaidis, V., & Sklaveniti, S. (2003). Towards an analysis of visual images in school sciencetextbooks and press articles about science and technology. Research in Science Education, 33(2), 189-216.Hatzinikita, V., Dimopoulos, K., & Christidou, V. (2008). PISA test items and school textbooks related to science:A textual comparison. Science Education, 92(4), 664-687.Hodge, R., & Kress, G. (1988). Social Semiotics. Cambridge: Polity Press.Jarman, R., McClune, B., Pyle, E., & Braband, G. (2012). The critical reading of the images associated with sciencerelatednews reports: Establishing a knowledge, skills, and attitudes framework. International Journal of ScienceEducation, Part B: Communication and Public Engagement, 2(2), 103-115.Koliopoulos, D., & Constantinou, C. (2005). The pendulum as presented in school science textbooks of Greeceand Cyprus. Science & Education, 14, 59–73.Koulaidis, V., & Dimopoulos, K. (2005/2006). The co-deployment of visual representations and written languageas resources for meaning making in Greek primary school science textbooks. International Journal of Learning,12(10), 243-254.Lemoni, R., Stamou, A., & Stamou, G. (2011). “Romantic”, “Classic” and “Baroque” views of Nature: An analysisof pictures about the environment in Greek primary school textbooks-Diachronic considerations. Research inScience Education, 41(5), 811-832.Van Eijck, M., & Roth, W.-M. (2008). Representations of scientists in Canadian high school and college textbooks.Journal of Research in Science Teaching, 45(9), 1059-1082.Αντωνίου, Ν., Δημητριάδης, Π., Καμπούρης, Κ., Παπαμιχάλης, Κ., & Παπατσίμπα, Λ. (2000). Φυσική Β΄Γυμνασίου. Αθήνα: Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων.Βελέντζας, Α., Χαλκιά, Κ., & Σκορδούλης, Κ. (2007). Η χρήση των νοητικών πειραμάτων στα σχολικά εγχειρίδια -Η περίπτωση παρουσίασης της νευτώνειας μηχανικής. Στο Α. Κατσίκης, Κ. Κώτσης, Α. Μικρόπουλος & Γ.Τσαπαρλής (επιμ.) Πρακτικά του 5ου Πανελληνίου Συνεδρίου Διδακτική Φυσικών Επιστημών και Νέες Τεχνολογίεςστην Εκπαίδευση (σ. 548-555). Ιωάννινα: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.Βλάχος, Ι., Γραμματικάκης, Ι., Καραπαναγιώτης, Β., Κόκκοτας, Π., Περιστερόπουλος, Π., & Τιμοθέου, Γ. (2003).Φυσική Γενικής Παιδείας Α΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου. Αθήνα: Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων.Bernstein, B. (1991). Παιδαγωγικοί κώδικες και κοινωνικός έλεγχος (μτφρ. Ι. Σόλομων). Αθήνα: Αλεξάνδρεια.Δήμου, Κ. (2009). Ανάλυση της εικονογράφησης και του γραπτού κειμένου στο νέο σχολικό εγχειρίδιο της Φυσικής της Γ΄Γυμνασίου. Διπλωματική εργασία, Πάτρα: ΕΑΠ.Ζούμπος, Α. (2009). Ανάλυση του σχολικού εγχειριδίου Φυσικής της Β' Γυμνασίου. Διπλωματική εργασία, Πάτρα:ΕΑΠ.Καλογιαννάκης, Μ., & Δουμανίδου, Α. (2009). Τα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα μέσα από τα σχολικάεγχειρίδια των Φυσικών Επιστημών: το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η αραίωση της στοιβάδας τουόζοντος. Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών - Έρευνα και Πράξη, 29, 16-27.Καλογιαννάκης, Μ., & Μπουντά, Ε. (2009). Ανάλυση της εικονογράφησης των εγχειριδίων Βιολογίας της Α΄ καιτης Γ΄ Γυμνασίου. Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών - Έρευνα και Πράξη, 31, 19-30.Καψάλης, Α., & Χαραλάμπους, Δ. (2008). Σχολικά Εγχειρίδια, Θεσμική Εξέλιξη και Σύγχρονη Προβληματική. Αθήνα:Μεταίχμιο.Κουλαϊδής, Β., & Τσατσαρώνη, Α. (2000). Προς ένα πλαίσιο για την ανάλυση των σχολικών εγχειριδίων: Ηπερίπτωση των Φυσικών Επιστημών. Στο Π. Κόκκοτας (επιμ.), Διδακτικές Προσεγγίσεις στις Φυσικές Επιστήμες:Σύγχρονοι Προβληματισμοί (σ. 285-307). Αθήνα: Τυπωθήτω - Γ. Δαρδανός.Κουλαϊδής, Β., Δημόπουλος, Κ., Σκλαβενίτη, Σ., & Χρηστίδου, Β. (2002). Τα κείμενα της τεχνο-επιστήμης στο δημόσιοχώρο. Αθήνα: Μεταίχμιο.Μπονίδης, Κ. (2004). Το περιεχόμενο του σχολικού βιβλίου ως αντικείμενο έρευνας, Διαχρονική εξέταση της σχετικήςέρευνας και μεθοδολογικές προσεγγίσεις. Αθήνα: Μεταίχμιο.Περώνη, Γ. (2008). Ανάλυση της εικονογράφησης του νέου σχολικού εγχειριδίου Φυσικής της Β' Γυμνασίου. Διπλωματικήεργασία, Πάτρα: ΕΑΠ.Στασινάκης, Π., & Κολιόπουλος, Δ. (2009). Ανάλυση εγχειριδίων βιολογίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση: Ηπερίπτωση της έννοιας της θρέψης φυτών και ζώων. Θέματα Επιστημών και Τεχνολογίας στην Εκπαίδευση, 2(1/2),103-125.Τσατσαρώνη, Α., & Κουλαϊδής, Β. (2001α). Τα χαρακτηριστικά των σχολικών εγχειριδίων και του παιδαγωγικούκειμένου. Στο Δ. Κολιόπουλος, Β. Κουλαϊδής, Α. Τσατσαρώνη, Β. Χατζηνικήτα, Β. Χρηστίδου & J. Ogborn(επιμ.), Διδακτική των Φυσικών Επιστημών (τόμος Β΄) (σ. 267-292). Πάτρα: ΕΑΠ.Τσατσαρώνη, Α., & Κουλαϊδής, Β. (2001β). Επιστημονική γνώση και σχολική φυσικο-επιστημονική γνώση:απλοποίηση ή αναπλαισίωση;. Στο J. Bliss, G. Cooper, Δ. Κολιόπουλος, Β. Κουλαϊδής, Κ. Ραβάνης, J. Solomon,Α. Τσατσαρώνη, Β. Χατζηνικήτα & Β. Χρηστίδου (επιμ.), Διδακτική των Φυσικών Επιστημών (τόμος Α΄) (σ. 131-152). Πάτρα: ΕΑΠ.Τσατσαρώνη, Α., & Κουλαϊδής, Β. (2001γ). Ταξινόμηση και περιχάραξη: ένα εννοιολογικό πλαίσιο για τηνεξέταση της σχολικής γνώσης. Στο Δ. Κολιόπουλος, Β. Κουλαϊδής, Α. Τσατσαρώνη, Β. Χατζηνικήτα, Β.Χρηστίδου & J. Ogborn (επιμ.), Διδακτική των Φυσικών Επιστημών (τόμος Β΄) (σ. 217-246). Πάτρα: ΕΑΠ.Φλωριώτης, Γ., Μπαλαμπέκου, Σ., & Μαυρικάκη, Ε. (2012). Οι έμφυλες αναπαραστάσεις στα σχολικά εγχειρίδιαΦυσικών Επιστημών Γυμνασίου. Στο Α. Τριλιανός, Γ. Κουτρομάνος & Ν. Αλεξόπουλος (επιμ.). Πρακτικά τουΠανελληνίου Συνεδρίου με Διεθνή Συμμετοχή «Η Ποιότητα στην Εκπαίδευση: Τάσεις και Προοπτικές» (Τόμος Α΄) (σ.407-416). Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΠΤΔΕ.
