The role and dilemma of the contemporary artist
Part of : Χρονικά αισθητικής : ετήσιον δελτίον της Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής ; Vol.ΣΤ-Ζ, 1967, pages 1-34
Issue:
Pages:
1-34
Parallel Title:
Ο ρόλος και το δίλημμα του σύγχρονου καλλιτέχνη
Author:
Abstract:
Ο κύριος σκοπός της παρούσης μελέτης είναι (α) η διερεύνηση ωρισμένων βασικών παραγόντων που επηρεάζουν άμεσα τη σχέση του καλλιτέχνη προς το περιβάλλον του, και (β) η ανάλυση κι ο ορισμός της δραματικής κατάστασης καί τοϋ διλήμματος στο όποιο ή καλλιτεχνική προσωπικότητα Ιχει έμπλακή. Τό άγωνιώδες πρόβλημα τοϋ σύγχρονου καλλιτέχνη είναι το πώς ό ίδιος θά μπορέση νά διατηρήση άκέραιη κι’ άπρόσβλητη τη δημιουργική του προσωπικότητα άπ’ τις ποικίλες έξωτερικές πιέσεις, έπεμβάσεις καί καθεστωτικές έπιβολές πού συχνά όδηγοϋν σέ υποχωρήσεις δσον άφορά τούς σκοπούς του καί φθείρουν τη γνησιότητα τοϋ ταλέντου του. ’Απ’ το ένα μέρος έχομε τή διατήρηση της αισθητικής άκεραιότητας, τόσο άπαραίτητης στήν πολιτιστική μας ζωή, κι’ άπύ τό άλλο μέρος τή δυσκολία νά τήν κρατήσομε άνέγ- γιχτη κι’ άνεπηρέαστη απ’ τίς διάφορες επιτακτικές άπαιτήσεις τής κοινωνικο- πολιτικής πραγματικότητας. Τό πρώτο ερώτημα είναι: τί συμβαίνει μέ τήν προσωπικότητα τοϋ καλλιτέχνη καί κατά πόσον αύτή είναι υπεύθυνη γιά τήν εμπλοκή του στήν κατάσταση τοϋ διλήμματος; 'Η άπάντηση πραγματικά πρέπει νά εύρεθή μέσα στή γνωστή άποψη δτι ό καλλιτέχνης διέπεται άπό έναν χαρακτηριστικά υπερβολικό υποκειμενισμό. Ό καλλιτέχνης κατά κανόνα στρέφεται υπερβολικά πρός τόν έσωτερικό εαυτό του καί συχνά φθάνει στο σημείο νά ύπερβάλη τήν ούσιαστική άξια τοϋ έσωτερικοΰ του περιεχομένου καί παθολογικά ν’ αύτοθαυμάζεται. *0 έγωκεντρισμός αυτός, κάποτε αχαλίνωτος, αναπόφευκτα συγκρούεται μέ τούς έδραιωμένους κοινωνικούς θεσμούς καί τούς κανόνες τής πρακτικής ζωής πού διασφαλίζουν τήν προσαρμογή τοϋ άτόμου μέσα στόν κοινωνικό καί γενικά πολιτιστικό βίο. 'Η σύγκρουση αύτή στίς άδιάλλακτες περιπτώσεις κορυφώνει τό δράμα τοϋ καλλιτέχνη στό έπακρο. Ό ίδιος γίνεται ένήμερος τής άπομόνωσής του κι’ άκόλουθα οδηγείται στό μεγάλο δίλημμα, κι’ ιδιαίτερα δταν σέ συγκεκριμένες περιπτώσεις τής ζωής του είναι υποχρεωμένος νά εκλέξει τό ένα άπό τά δύο. Tò δράμα καί το δίλημμα τοϋ σύγχρονου καλλιτέχνη έχουν γίνει αντικείμενο σοβαρών συζητήσεων. Ιδιαίτερα το θέμα έχει άπασχολήσει τούς θεωρητικούς τοϋ υπαρξισμού σέ σημ.εϊο πού νά θεωρείται το ζήτημα άπολύ- τως βασικό γιά τη θεωρία της σχολής αύτής. Οί ύπαρξιστές πραγματικά θεωρούν τύν καλλιτέχνη ως τον γνήσιο άντιπρόσωπο της άνθρώπινης εμπειρίας, ώς τον άντιπρόσωπο της άνθρώπινης άριστείας κι’ ίσως τον άνθρωπο πού γνωρίζει το μυστικό της άνθρώπινης λύτρωσης.'Ο συγγραφεύς τής παρούσης μελέτης πιστεύει πώς ό ύπαρξισμύς σέ σχέση μέ τη θεωρία τής Τέχνης άξίζει νά συζητηθή πλατεία, γιατί (α) οί ύπαρξιστές έχουν προβεϊ σ’ έντατικές μελέτες τοϋ ύποκειμενισμοΰ καί (β) οί ίδιοι πολλές φορές είναι καλλιτέχνες. Μερικοί διακεκριμένοι θεωρητικοί έχουν ήδη έπισημάνει τή σπουδαιότητα τοϋ υπαρξισμού σέ σχέση μέ ώρισμένα βασικά προβλήματα τής τέχνης. ’Ιδιαίτερο ένδιαφέρον παρουσιάζουν οί άπόψεις των W. Baskin — επάνω στη θεωρία τοϋ Sartre — καί Th. Hanna — έπάνω στή θεωρία τοϋ Camus. Οί άπόψεις αύτές συζητοΰνται στην παρούσα μελέτη. Περισσότερο λεπτομερής κριτική άνάλυση κι’ άξιολόγηση γίνεται στις έργασίες τού Arturo Fallico («Τέχνη καί 'Υπαρξισμός») καί William Barrett («The Irrational Man») σέ σχέση μέ τό τεθέν άρχικό πρόβλημά μας. Οί δυό αύτοί λαμπροί διανοητές καταλήγουν στό συμπέρασμα δτι : (α) ή άποστολή τού καλλιτέχνη είναι διαγνωστική, δηλαδή έπισήμανση των άδυναμιών τού πολιτισμού καί (β) μεταρρυθμιστική, δηλαδή καλλιτεχνική δραστηριότητα πού έπιβοηθεΐ στή βελτίωση καί τή θετική άλλαγή τής ύπάρχουσας πολιτιστικής πραγματικότητας. 'Ο W. Barrett είναι πολύ έμφαντικός, — ίσως παίρνει μιά άδιάλλακτη θέση — δταν δηλώνει πώς ή παραδοσιακή, άκαδημαϊκή τέχνη είναι νεκρή κι’ δτι ό καλλιτέχνης πρέπει νά είναι ένας ριζοσπαστικός κοσμοπολίτης. Μέ τό νά είναι μεταρρυθμιστής καί κοσμοπολίτης ό καλλιτέχνης, κατά τόν Barrett, περισώζει τήν αύθεντικότητα τής δημιουργικής του φύσης. ’Αλλά δταν τούτο δέν είναι έπιτρεπτό λόγω των ύπαρχουσών συνθηκών, τότε ό καλλιτέχνης συγκρούεται μέ τό περιβάλλον του καί ζεϊ τό προσωπικό του δράμα.Ό υποφαινόμενος δέχεται πώς άπό καλλιτεχνικής έπόψεως ό υποκειμενισμός τού σημερινού καλλιτέχνη είναι άναμφίβολα μιά σοβαρή βελτίωση σέ σχέση μέ τήν τέχνη τών παληών καλλιτεχνών τού άκαδημαϊκοΰ δφους. Καί σαν μιάν άντίδραση κατά τών άντικαλλιτεχνικών δυνάμεων ό σύγχρονος καλλιτεχνικός υποκειμενισμός άποτελεϊ ισχυρό άντίδοτο κι’ έχει εύρεϊες έποικοδομητικές επιδράσεις στό πολιτιστικό περιβάλλον.'Ωστόσο, τό δράμα τού καλλιτέχνη δέν είναι άποκλειστικά δικό του δράμα. Είναι τό δράμα τού άνθρώπου γενικά. Στήν πραγματικότητα ό κόσμος τού καλλιτέχνη είναι ό μικρόκούμος τού πολιτιστικού μας μακρόκοσμον, πού μεταπλάθεται καλλιτεχνικά κι’ άποδίδεται τελικά στήν αισθητική θέαση.'Η συζήτησή μας κι’ οί γενόμενες εισηγήσεις, φυσικά, δέν δίδουν τή λύση τοϋ προβλήματος. Φαίνεται πώς τό πρόβλημα θά παραμένει άνοικτό γιά κάθε έπερχόμενη γενεά.
Subject:
Subject (LC):
Keywords:
μοντέρνα τέχνη
