The synthesis of form and content as a main factor in the function of the work of art
Part of : Χρονικά αισθητικής : ετήσιον δελτίον της Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής ; Vol.ΙΘ-Κ, No.1, 1980, pages 79-85
Issue:
Pages:
79-85
Parallel Title:
Η σύνθεση μορφής και περιεχομένου κύριος όρος της λειτουργικότητας του έργου τέχνης
Author:
Abstract:
Τό πρόβλημα τής σχέσεως μορφής καί περιεχομένου πρέπει νά εξετάζεται καί μέ γνώμονα τήν άποψη άτι τό περιεχόμενο έπενεργεί στή σύλληψη και τήν άπεικόνιση τής μορφής. Μορφή καί περιεχόμενο είναι έπιγέννημα τοΰ ενεργητικού νοΰ καί άποτελοΰν όμόλογο σύνθεμα, γι' αΰτό ή ύπερτίμηση τοΰ ένός καί ή ύποτίμηση τοΰ άλλου έξασθενίζουν τήν έπενεργητική δύναμη τοΰ έργου τέχνης.Στήν άποψη αυτή πιθανόν νά παρατηρηθή άτι τό ώραϊο έμφαίνεται μέσω τής μορφής καί έπομένως αυτή συνιστά τήν ψυχή τοΰ έργου καί τοΰ παρέχει διαχρονική άξια καί άναγνώριση. Κατά συνέπεια κύριο μέλημα τοΰ καλλιτέχνη πρέπει νά είναι ή απορρόφηση τοΰ περιεχομένου άπό τή μορφή στό μεγαλύτερο δυνατό βαθμό.Ασφαλώς μιά τέτοια παρατήρηση είναι βάσιμη. "Εκείνος όμως πού θα την διατύπωνε, θά είχε παραθεωρήσει άτι τό έργο τέχνης δέν καταξιώνεται μόνο από τη συμφωνία του πρός τίς αισθητικές αξίες, αλλά καί από τή λειτουργικότητά του. Ή λειτουργικότητα παρέχει στό έργο τής τέχνης δικαίωμα εισόδου στην μετααισθητική περιοχή, σ’ εκείνη δηλαδή τήν περιοχή οπού οι αισθητικές αξίες δέν αποτελούν κανόνες κρίσεως, όχι βέβαια επειδή άποφάσκονται, αλλά επειδή έχουν ύπερβαθή.Μέ τήν ανωτέρω θέση ούτε τούς κοινωνιολογικά προσανατολισμένους αισθητικούς επιζητούμε νά δικαιώσωμε ούτε άποσκοποΰμε νά όπλοποιήσωμε το θέμα τής σχέσεως μορφής καί περιεχομένου, καί μάλιστα εκείνη τή διάστασή του πού αφορά τίς πηγές άπό τίς όποιες ò καλλιτέχνης αντλεί τη μορφή. Είναι άλλωστε γνωστό άτι οί προσπάθειες πού γιά τήν άπακρίβωση τού θέματος αυτού έχουν άναληφθή, ένώ διαφωτίζουν αρκετά σημεία του, έπαληθεύουν τήν άποψη τού Goethe, οτι δηλαδή ή μορφή αποτελεί τό μεγαλύτερομυστικό τού καλλιτέχνη. Ή διαπίστωση όμως αυτή δέν νομιμοποιεί, νομίζουμε, τήν έξέταση τών προβλημάτων πού άναφέρονται στή μορφή, ερήμην των στοιχείων έκείνων πού διορίζουν τήν επιλογή τού περιεχομένου καί πού, τις περισσότερες φορές, άν όχι πάντοτε, όριοθετοΰν τήν έποχή δημιουργίας τού έργου. Στά στοιχεία αυτά ό καλλιτέχνης δέν μένει αδιάφορος ∙ άντιθέτως, τά ενοφθαλμίζει στό έργο του, γι ’ αυτό καί ή επίδρασή τους στήν έκ μέρους του αναζήτηση τού τρόπου άπεικονίσεως τής μορφής δέν επιτρέπεται νά άγνοήται.Τό περιεχόμενο δέν είναι ένα κάποιο θέμα τό οποίον αβασάνιστα χρησιμοποιεί ό καλλιτέχνης, αλλά έπακόλουθο τών προβλημάτων τής εποχής δράσεώς του καί μαρτυρία τών αγωνιστικών της στόχων. Ή έπιλογή κατά συνέπεια τού περιεχομένου συνιστά τήν απάντηση τού καλλιτέχνη σ' εκείνα και φανερώνει τή στάση του απέναντι τους. ΓΓ αυτόν άκριβώς τό λόγο δέν έπιτρέπεται νά θεωρήται τό περιεχόμενο ώς στοιχείο εμβόλιμο, τού όποιου ή εξαφάνιση συντελεί ώστε ή μορφή νά έμφαίνεται στήν κατά τό δυνατόν απόλυτη καθαρότητά της. Περιεχόμενο καί μορφή μεταδίδουν τό μήνυμα του καλλιτέχνη καί μαρτυρούν τόν βαθμό συμμετοχής του στήν προσπάθεια του ανθρώπου νά έπιτύχει μέσω τής τέχνης τήν αύτοσυνειδησία του καί νά κερδίση τήν ελευθερία του. ‘Η σύνθεση μορφής καί περιεχομένου καθιστά το έργο λειτουργικό, ικανό δηλαδή νά διαλέγεται μέ τόν άνθρωπο καί νά τον βοηθή νά φθάση στή θέαση έκείνου πού συνιστά τό σημείο αναφοράς του (τού έργου).Πιθανόν νά παρατηρηθή άτι ή σύνθεση μορφής καί περιεχομένου ύπηρετεϊ μόνο τήν καιρικότητα, έγκλείει δέ τό έργο στήν εποχή τής δημιουργίας του, στερώντας του τό δικαίωμα εισόδου στό πάνθεο, ούτως είπεϊν, τής τέχνης. Νομίζομε άτι μιά τέτοια παρατήρηση δέν είναι αναντίρρητη. Ή σύνθεση μορφής καί περιεχομένου, αν βέβαια ύπήρξε επακόλουθο διαλεκτικής καί ελευθερίας, καί όχι υποταγής σέ πρόσκαιρες σκοπιμότητες, καθιστά τό έργο ύπερχρονικό. Δέντό καταδικάζει στη χρυσή μέν, πλήν όμως παγερή μοναξιά ενός πανθέου τέχνης, ούτε τού άφαιρεΤ εκείνες τίς διαχρονικές άξιες πού άπαντοϋν σέ κάθε γνήσιο έργο τέχνης. Τό έργο προβάλλει ώς ύπέρβαση των αντιθέτων, ώς αγώνισμα ελευθερίας. "Ενα τέτοιο έργο καταφάσκει τήν λειτουργικότητά του, τή δύναμή του δηλαδή νά έπενεργή στόν άνθρωπο καί νά τόν όδηγή άπό τό ώραϊο στό άληθές καί άπό τό αληθές εττήν έλευθερία.
Subject:
Notes:
Περιέχει σημειώσεις
