76-78

Τέχνη και δημιουργικότητα

Μέσα άπό τή φιλοσοφική θεώρηση ό χώρος τής επιστήμης καί ό χώρος τής τέχνης φαίνονται νά προσεγγίζουν στό μέτρο πού κύριες έννοιες καί για τους δύο παραμένουν ή έννοια τής άξίας καί τής άλήθειας. Μιλούμε γιά τήν αλήθεια τοϋ έργου τέχνης όπως μιλούμε καί γιά τήν αλήθεια ένός νόμου ή μιας προτάσεως. Ή βαθύτερη διάσταση ωστόσο άνάμεσα στήν έπιστημολογική καί τήν αισθητική σκέψη φανερώνεται στόν τρόπο πού οϊ έννοιες ακριβώς της άξίας καί τής αλήθειας ιεραρχούνται μέσα στό χώρο τής επιστήμης καί τής τέχνης. ‘Η επιστημολογική προβληματική δίνει τό προβάδισμα στήν έγκυρότητα πού μεταβάλλεται έτσι σέ κριτήριο τής αλήθειας. ‘ Η αισθητική όμως προβληματική απομακρύνεται άπό κάθε θεώρηση έγκυρότητας. ‘Ένα έργο τέχνης δέν είναι έγκυρο ή μή έγκυρο. Είναι αυτό πού είναι. Τούτο σημαίνει ότι κάθε έκφραση τέχνης έχει καί τή δική της άλήθεια. Κάθε έργο τέχνης είναι αληθινό. Ό τόπος τής τέχνης είναι, στό βάθος, όντολογικός. ‘ Η τέχνη παραμένει πάντοτε δέσμια αΰτοΰ πού θέλει νά άποκαλύψει, νά έκφράσει, νά γνωρίσει. Κινείται πάντοτε στό χώρο ένός πράγματος πού αναγγέλλεται έστω καί ανΤούτο δέν ύπάρχει έξω άπό τό έργο. ‘Όταν λοιπόν τίθεται τό πρόβλημα τής άξίας τού έργου, τίθεται, στήν ουσία, τό πρόβλημα τής αλήθειας του. Στήν τέχνη τό προβάδισμα άνήκει στήν αλήθεια. Ή άξία προσδιορίζεται εδώ άπό την αλήθεια καί όχι άντίστροφα.Ή αλήθεια όμως στήν τέχνη είναι άμεση συνάρτηση τής σχέσης δημιουργίας - δημιουργικότητας. Αυτή τή σχέση επιχειρούμε νά προσδιορίσουμε. ‘Η δημιουργία είναι δημιουργία ένός πράγματος. Τό έργο τέχνης, ως δημιούργημα, είναι πάντοτε συνάρτηση τής δημιουργίας καί δέν ύπάρχει δημιουργία έξω άπό τό δημιουργημένο έργο. ‘Η δημιουργικότητα όμως παρουσιάζεται ώς τρίτος όρος. Καί έδώ τίθεται τό έρώτημα τής πρωταρχικότητας. Τι δηλώνει στό βάθος ό όρος δημιουργικότητα; Δυνατότητα ή πραγματικότητα; Καί άν εκφράζει κάτι τό δυνατό, πώς πρέπει νά θεωρηθεί ή δυνατότητα; Θα πούμε άραγε άτι απέναντι ατό έργο τέχνης, πού είναι τό πραγματικό, τό actuale, ή δημιουργικότητα δηλώνει τή δυνατότητα αυτής τής πραγματώσεως; Μήπως, στό βάθος, τή σχέση δημιουργημένο έργο – δημιουργικότητα πρέπει νά τήν ίδοΰμε στήν πραγματική της διάσταση; Μήπως θά πρέπει δηλαδή νά τήν άνατρέψουμε;Πράγματι- τό έργο τέχνης δέν ένέχει καμιάν αναγκαιότητα. Τό έργο τέχνης είναι ή πιό καθαρή έκφραση τοΰ δυνατού. Γι' αυτό είπαμε στήν αρχή πώς ό χώρος τής τέχνης είναι ό όντολογικός. ‘Ως έκφραση τοΰ δυνατού θεμελιώνεται καί ή άλήθεια τοΰ έργου τέχνης. Καί ή αλήθεια έκφράζεται ώς χώρος τής δημιουργικότητας πού γίνεται τώρα πιά τό όντολογικά πρωταρχικό.Πίσω καί μέσα από τή διαλεκτική τής τέχνης ώς δημιουργίας καί τοΰ έργου τέχνης, ώς δημιουργήματος, άναδύεται τό πολύ παλιό πρόβλημα τοΰ πραγματικού καί τοΰ δυνατού. Δέν τό ξαναζωντανεύουμε εδώ. 'Αφήνουμε όμως νά διαφανεϊ αΰτό πού, άπό τό μέρος τής φιλοσοφικής θεωρήσεως είναι καθοριστικό γιά τήν τέχνη: ή όντολογική της διάσταση. ‘Η άλήθεια καί τό ον πού είναι κάθε πραγματωμένη έκφραση τέχνης μάς άποκαλύπτονται ώς έννοιες ταυτόσημες. Τό νά είναι, γιά ένα έργο τέχνης, σημαίνει νά είναι άληθινό.Ή αλήθεια τοΰ δημιουργήματος δέ βρίσκεται έξω καί πέρα άπό τό έργο. Αυτό όμως πού καθιστά δυνατή τήν ταύτιση τής άλήθειας καί τοΰ όντος τοΰ έργου εϊναι αυτό πού ό Heidegger ονομάζει τόσο χαρακτηριστικά spielraunr είναι όάνοιχτός χώρος τής δημιουργικότητας πού άναγγέλλεται ώς ό ύπερβατολογικός ορίζοντας κάθε δημιουργίας.

• Arts

• Τέχνη