239-256

Κατά του φορμαλισμού του Greenberg : ο Kaprow και η κληρονομία του Pollock

Μορφές Καλλιτεχνικής Αμφισβήτησης - Κομφορμισμός και Αμφισβήτηση/Pluralité des formes de contestation artistique - Conformisme et contestation

• Lussac, Olivier

Στή δεκαετία του πενήντα, ò Greenberg πιστεύει άκράδαντα δτι μόνον ένας καλός κριτικός τέχνης μπορεί νά διαθέτει «καλό γούστο», έπιβεβαιώνοντας μέ αύτόν τόν τρόπο τή θέση ότι μόνον ή τέχνη «ύψηλού έπιπέδου» (ή τέχνη ώς τέχνη) μπορεί νά έκτιμηθεϊ άπό μία έλίτ. Τήν άντίληψη αύτή άσπάστηκε μία νέα γενιά ιστορικών καί κριτικών, διαμορφώνοντας μέ τίς ιδέες της μία ρητορική τού φορμαλισμού, τής όποιας τό άποκορύφωμα άποτέλεσαν τά κείμενα τού Michael Fried στά τέλη τής δεκαετίας τού έξήντα. Ή πλειοψηφία τών Αμερικανών καλλιτεχνών καί ορισμένοι κριτικοί (Rosenberg, O’Doherty, Swenson) άρνοΰνται αύτήν τήν άναγωγιστική άντίληψη τής τέχνης (παραδοχή ένός φυσικού κριτηρίου καί έξύψωση σέ μία μεταφυσική κατάσταση). Απεναντίας, άναζητούν στίς τέχνες τό νόημα τών ύλικών, τών άντικειμένων καί τών διαδικασιών τους, άρνούμενοι νά παραδεχθούν τήν ύποτιθέμενη «καθαρότητά» τους (αύστηρός διαχωρισμός τών διαφόρων ειδικοτήτων στήν τέχνη). Ό Greenberg περιορίζεται ούσιαστικά στά τυπικά συστατικά τής τέχνης, πράγμα πού τού έπιτρέπει νά προχωρήσει σέ μία άντικειμενική καί έπιστημονική άνάλυση, άγνοώντας όλες έκεινες τίς πτυχές καί τά προβλήματα πού είναι ξένα πρός τίς καλλιτεχνικές πρακτικές. Αρνεΐται τή ζωή ώς τέχνη καί στηρίζει τήν κριτική του στήν ιστορία ύποστηρίζοντας ότι οί τεχνοτροπίες τού μοντερνισμού (πού ό Marc Rothko είχε χαρακτηρίσει ώς «αιώνιες καί τραγικές») μπορούν νά περιγραφούν. 'Ωστόσο, έάν έξετάσουμε τήν Ιστορία άπό τήν άποψη τών άξιών, ύποθέτουμε ότι έκείνη άποφασίζει τί είναι καλό καί τί κακό. Συνεπώς ό Greenberg δέν έπαψε ποτέ νά ύποστηρίζει ότι τό καλλιτεχνικό ύφος καί ή άξια του είναι συνδεδεμένα, ότι μόνον ένας καλός κριτικός είναι Ικανός νά κρίνει τήν έγκυρότητα μιας τέχνης. Παραδόξως, τού διαφεύγει, ή άπλώς τό άγνοεϊ, ότι ό κόσμος μπορεί νά γίνει άντιληπτός μέ τίς αισθήσεις.Σέ ενα διάσημο πλέον άρθρο του, ό Allan Kaprow άνέτρεψε τίς καλλιτεχνικές συμβάσεις τού φορμαλισμού (ορθολογική παραίτηση) γιά νά έπικροτήσει τίς συμβάσεις πού είσηγοΰνται ή καθημερινή ζωή καί ή άπλή αισθητική έμπειρία (άνατραπείσα παραίτηση). Ή τέχνη κατά τή γνώμη του, ύπακούοντας σέ εναν «καινούργιο κανόνα παιχνιδιού», δέν άνταποκρίνεται πλέον σέ καθολικά ιδεώδη άλλά σέ πρότυπα συμμετοχής εμπνευσμένα άπό τή φιλοσοφία τού John Dewey. Ό Kaprow έπιτίθεται μέ αύτόν τόν τρόπο στόν Greenberg ύποστηρίζοντας τήν «μή καθαρότητα» τής τέχνης. Πράγματι, ό φορμαλισμός ύποδηλώνει σαφήνεια καί ούσία «παγιδευμένες μέσα στό δίλημμα των κατηγοριών». Άντιθέτως, ό άντιφορμαλισμός είναι μία άπελευθέρωση τής δημιουργικής ένέργειας καί των διαφόρων πεδίων των ικανοτήτων, πράγμα πού προϋποθέτει μία θεατρικότητα τής καλλιτεχνικής πρακτικής.

• Arts
• History and Archaeology

• Τέχνη
• Ιστορία