27-35

Οι συγκρουσιακές σχέσεις της τέχνης και του πολιτισμού

Κομφορμισμός και Αμφισβήτηση - Κριτική και Αμφισβήτηση/Conformisme et contestation - La critique comme contestation

• Pietra, Régine

Επικρατεί η αντίληψη ότι οι τέχνες αποτελούν συστατικό τμήμα του πολιτισμού και ότι ο καλλιεργημένος άνθρωπος είναι ο μόνος που μπορεί όχι μόνο να τις αξιολογήσει αλλά και να τις εντάξει στο κοινωνικό-ιστορικό τους πλαίσιο.Ίσως όμως θα πρέπει να διακρίνουμε την τέχνη (του παρελθόντος), που έχει διαβρωθεΐ και άφομοιωθει άπό τον πολιτισμό, άπό την τέχνη «έν τώ γεννασθαι» ή όποια διαρκώς άμφισβητεί: έπιδεικτική πρόκληση (Duchamp), έπιθυμία να κλονισθοϋν οί άστικές άξιες (Breton), να κλυδωνισθοϋν οί διανοητικές συνήθειες, να διασα- λευθοϋν οί έτοιμες ιδέες, να ύπονομευθούν τα θεμέλια ενός πολιτισμού που κρίνεται άσφυκτικός (Dubuffet), να προκληθεϊ σκάνδαλο (το σκάνδαλο τοϋ Έρνανη τού Ούγκώ, των Δεσποινίδων της Αβινιόν τού Πικάσσο, της Ιεροτελεστίας της ’Άνοιξης τού Στραβίνσκι κ.λπ.).Ό σύγχρονος καλλιτέχνης είναι σχεδόν πάντοτε ό άνθρωπος τού χάους έναντια στην ταξη, της άκατασχετης δημιουργίας έναντια στην ιεραρχία, τού κινδύνου έναντια στην άσφάλεια, της έξέγερσης και της άντιςτασης. Κάθε καλλιτεχνική παραγωγή που δέν θέτει στο έδώλιο τον πολιτισμό είναι μηδαμινή. Στην πραγματικότητα όμως ό πολιτισμός δέν μπορεί να δικαστεί γιατί το δικαστήριο είναι αύτος ό ίδιος, αύτος λαμβάνει τις άποφάσεις, αύτος είναι ό θεσμός.’Έτσι έξηγείται το γιατί ύπάρχει πάντοτε σύγκρουση άναμεσα στον πολιτισμό που συγκροτείται άπό προκατασκευασμένες και τυποποιημένες γνώσεις και είναι θεμελιωμένος πάνω σέ μία νομιμότητα την όποια δέν αισθάνεται ποτέ την άναγκη να δικαιολογήσει, και στή δημιουργική ένέργεια που είναι ταυτοχρονα συνεσταλμένη και τολμηρή, άναποφάσιστη και αύθάδης, δύσπιστη τοσο άπέναντι στον κόσμο όσο και άπέναντι στον ίδιο της τον εαυτο.Μπορούμε ώστοσο να άναρωτηθοϋμε κατα πόσο αύτές οί σχέσεις, οί άλλοτε τοσο πρόδηλα συγκρουσιακός, έξακολουθοΰν να παραμένουν ίδιες άκόμη και σήμερα που ή τέχνη φαίνεται να έχει χάσει την άντιρρητική της δύναμη, άφ’ ένός επειδή έχει έσωτερι- κεύσει τον αύτοχλευασμό της, και άφ’ έτέρου έπειδή έχει ύποδου- λωθεί τοσο πολύ στα οικονομικά δεδομένα που διαμορφώνουν την άγορά και τηλεκατευθύνουν την καταναλωτική συμπεριφορά, ώστε ό χειρισμός τοσο τών προϊόντων τού πολιτισμού όσο και τών κινημάτων άμφισβήτησής του να γίνεται μέ μοναδικό κίνητρο την κερδοσκοπία.

• Arts
• Social Sciences

• Τέχνη
• Πολιτισμός