47-56

Ένα διαφορετικό σωματείο τεχνιτών

Μελέτες-Articles

• Ανεζίρη, Σοφία

Στο παρόν άρθρο γίνεται μια προσπάθεια ερμηνείας ενός σωματείου τεχνιτών, του οποίου ο τίτλος διαφέρει -ως προς το όνομα της θεότητας-προστάτιδας— από τα υπόλοιπα γνωστά ελληνιστικά σωματεία τεχνιτών της μουσικής και του θεάτρου. Ενώ στους τίτλους των άλλων σωματείων απαντούν ο Διόνυσος ή ακόμη οι Μούσες και ο Απόλλων -θεότητες συνδεδεμένες με το δράμα και τη μουσική- στην περίπτωση του σωματείου που εξετάζουμε εμφανίζεται η Ιλαρά Αφροδίτη. Είναι η μοναδική φορά που το επίθετο αυτό μαρτυρείται να συνοδεύει τη θεά. Φαίνεται ότι ο συνδυασμός σχετίζεται με τα μέλη και τις δραστηριότητες του σωματείου, το οποίο κατά πάσα πιθανότητα «στέγαζε» τους καλλιτέχνες του φλύακα ή αλλιώς ιλαροτραγωδίας. Πρόκειται για είδος μιμοδράματος που ευδοκιμούσε ήδη κατά την κλασική εποχή στη Μεγάλη Ελλάδα και συνδυάζε το κωμικό και ερωτικό στοιχείο τόσο στα θέματα όσο και στη μορφή του. Όντας αποκλεισμένοι από το επίσημο πρόγραμμα των ελληνικών μουσικών (θυμελικών και δραματικών) αγώνων και πιθανόν παραγκωνισμένοι από τους τεχνίτες των κλασικών δραμάτων, οι καλλιτέχνες αυτού του λαϊκού μιμοθεάτρου οργανώθηκαν στις Συρακούσες σε ένα ιδιαίτερο σωματείο, του οποίου ο τίτλος διαφοροποιείται από αυτά των άλλων τεχνιτών ως προς τη θεότητα-προστάτιδά του, την Ιλαρά Αφροδίτη.Η μοναδική σωζόμενη μαρτυρία του σωματείου αυτού χρονολογείται στο β' μισό του 1ου αιώνα π.Χ. και είναι μια επιγραφή που φέρει δύο ψηφίσματα του σωματείου προς τιμήν Ρωμαίων αξιωματούχων. Τίποτα δεν αποκλείει το σωματείο να περιλάμβανε και συντελεστές άλλων μίμων, καθώς και παντομίμου. Τα θεάματα αυτά -ιδιαίτερα αγαπητά στην Κάτω Ιταλία και Σικελία— ήταν γενικά αποκλεισμένα από τους ελληνικούς μουσικούς αγώνες έως την αυτοκρατορική εποχή, ενώ αντίστοιχα δεν έχουμε καμία ένδειξη για συμμετοχή των συντελεστών τους σε ελληνικού χαρακτήρα σωματεία Διονυσιακών τεχνιτών πριν από τους αυ- τοκρατορικούς χρόνους. Τα κοινά στοιχεία αυτών των ειδών με τους φλύακες δεν περιορίζονται στον αποκλεισμό τους από τους ελληνικούς αγώνες, αλλά επεκτεί- νονται και στο κωμικοερωτικό στοιχείο των παραστάσεων. Είναι λοιπόν πολύ πιθανό το «Κοινόν των περί την Άφροδίτην τεχνιτών» να περιελάμβανε τους καλλιτέχνες όλων των ειδών λαϊκού μιμοδράματος της περιοχής.

• History and Archaeology
• Languages and Literature

• Λογοτεχνία
• Folklore and history
• Greek literature

αρχαία ελληνική κωμωδία

This article is based on her communication at the International Conference on “La presenza greca nell’Italia Meridionale e in Sicilia”, organised by the Department of Archeonomy and Bibliotheconomy of the Ionian University and the Septinsular Committee of Hellenists on Corfu from 29 to 31 October 1998. The subject of the communication, which is to appear in the proceedings of the conference, was “Dionysiac artists and Magna Graecia in the Hellenistic period” (in greek)